1. Uyuşturucu kullanma suçu nedir?
Uyuşturucu kullanma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesinde düzenlenmiş olup, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak, satın almak, kabul etmek ya da bulundurmak şeklinde ortaya çıkar. Bu fiilleri işleyen kişi, kendi ihtiyacı için hareket ediyorsa bu suç kapsamında değerlendirilir. TCK 191’e göre cezası 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak ilk kez suç işleyen kişiye tedavi ve denetimli serbestlik imkânı sunulur.
2. Uyuşturucu madde bulundurmakla kullanmak arasındaki fark nedir?
Uyuşturucu madde bulundurmak, amacı belirleyicidir. Kişi, uyuşturucuyu sadece kullanmak için bulunduruyorsa TCK 191 kapsamında değerlendirilir. Ancak ticaret amacı taşıyorsa bu durum uyuşturucu ticareti suçu olup TCK 188'e göre çok daha ağır cezalarla karşılaşılır. Kullanım amacı, miktar, saklama şekli ve kişinin ifadesi bu ayrımda belirleyicidir.
3. TCK 191 kapsamında hangi eylemler suç sayılır?
TCK 191’e göre aşağıdaki eylemler uyuşturucu kullanma suçu kapsamına girer:
- Uyuşturucu maddeyi kullanmak,
- Kendi kullanımı için satın almak,
- Uyuşturucuyu kabul etmek (örneğin bir başkasından hediye almak),
- Bulundurmak (kişisel kullanım miktarını aşmayan düzeyde). Bu fiillerin her biri suç teşkil eder ve cezai yaptırımı vardır.
4. Uyuşturucu maddeyi yalnızca bir kere kullanmak suç sayılır mı?
Evet, uyuşturucu maddeyi sadece bir kez kullanmak bile suçtur. TCK 191’de kullanım sayısı değil, eylemin varlığı önemlidir. İlk kez kullanmış olmak, kişinin ceza almayacağı anlamına gelmez ancak mahkeme tarafından tedavi ve denetimli serbestlik uygulanabilir.
5. Kendi kullanımım için uyuşturucu alırsam ceza alır mıyım?
Kişi uyuşturucuyu yalnızca kendi kullanımı için satın almış olsa bile bu eylem uyuşturucu kullanma suçu kapsamında değerlendirilir. Ceza, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis olmakla birlikte, ilk suçta mahkeme tedavi ve denetimli serbestlik uygulayabilir.
6. Uyuşturucu kullandığım nasıl tespit edilir? (İdrar, kan, saç tahlili vs.)
Uyuşturucu kullanımı; idrarda, kanda veya saç telinde yapılan testlerle tespit edilebilir. Adli makamlar, savcılık veya kolluk kuvvetleri tarafından alınan örneklerle analiz yapılır. Tahlil sonucu pozitif çıkan kişi, TCK 191 uyarınca yargılanabilir.
7. Polis tarafından üzerimde uyuşturucu bulundu, hemen tutuklanır mıyım?
Hayır, uyuşturucu kullanma suçu nedeniyle kişi çoğunlukla tutuklanmaz, özellikle ilk kez suç işlenmişse. Ancak kişi gözaltına alınabilir, ifadesi alınır ve denetimli serbestlik ile tedavi süreci başlatılabilir. Tutuklama, genellikle kaçma şüphesi veya başka suçlarla ilişkilendirme halinde olur.
8. Uyuşturucu kullandığım halde üzerimde madde bulunmuyorsa suç oluşur mu?
Evet, uyuşturucu madde vücutta tespit edilirse (örneğin idrarda), üzerinde uyuşturucu madde bulunmasa bile suç oluşur. Çünkü kullanım tek başına TCK 191 kapsamında suç sayılır. Önemli olan maddenin fiziksel varlığı değil, kişinin kullanmış olduğunun ispatıdır.
9. Uyuşturucu kullandığım anlaşılırsa sicilime işler mi?
Uyuşturucu kullanma suçunda, kişi hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) veya denetimli serbestlik uygulanırsa adli sicile geçmez, sadece arşiv kaydında görünür. Ancak hüküm verilirse ve HAGB uygulanmazsa, sabıka kaydına işler.
10. Uyuşturucu kullanma suçu sabıka kaydına geçer mi?
Eğer mahkeme doğrudan ceza verir ve HAGB uygulanmazsa, uyuşturucu kullanma suçu adli sicile (sabıkaya) işlenir. Ancak tedavi ve denetimli serbestlik başarıyla tamamlanırsa, dava düşer ve kayıt sabıka kaydına geçmez, yalnızca arşivde kalır.
11. Uyuşturucu kullandığım için mahkemeye çıkar mıyım?
Evet, uyuşturucu kullanma suçu kapsamında adli süreç başlatılır ve kişi mahkemeye sevk edilir. Ancak ilk defa bu suçu işleyen bir kişi için genellikle tedavi ve denetimli serbestlik uygulanır. Mahkeme, yargılama sonucunda bu seçeneklerden faydalanmaya karar verebilir ve kişi hakkında ceza verilmesine yer olmadığına hükmedebilir.
12. Uyuşturucu kullanma suçunda mahkeme ceza verir mi, tedaviye mi gönderir?
Uyuşturucu kullanma suçunda mahkeme, genellikle ceza vermeden önce tedavi ve denetimli serbestlik uygulanmasına karar verir. Bu süreçte kişi tedaviye yönlendirilir ve 5 yıl boyunca kontrol altında tutulur. Kural ve yükümlülüklere uyulması hâlinde dava düşer ve ceza verilmez. Ancak tedavi veya denetimli serbestlik şartlarına uyulmazsa mahkeme ceza verebilir.
13. Uyuşturucu kullanma suçunda tedavi süreci nasıl işler?
Mahkeme kararıyla kişi, bağımlılık tedavisi için hastaneye sevk edilir. Bu tedavi süreci, kişinin bağımlı olup olmadığına ve ne düzeyde destek alması gerektiğine göre değişir. Gerekirse AMATEM (Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi) gibi sağlık kuruluşlarında yatılı tedavi uygulanabilir. Tedavi süreci, denetimli serbestlikle birlikte yürütülür.
14. Denetimli serbestlik süresi ne kadar olur?
Uyuşturucu kullanma suçunda denetimli serbestlik süresi 5 yıldır. Bu süre zarfında kişi, düzenli aralıklarla denetime tabi tutulur, madde kullanmadığına dair testler yapılır ve gerekirse eğitim veya seminer programlarına katılması sağlanır. Bu yükümlülüklere uyulmazsa mahkeme, yeniden yargılama yaparak ceza verebilir.
15. Uyuşturucu kullanma suçunda erteleme ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) mümkün müdür?
Evet, mahkeme tedavi ve denetimli serbestlik sürecine uyulmaması veya daha önce bu haktan yararlanılmış olması durumunda, HAGB kararı verebilir. Bu durumda kişi hakkında 5 yıl boyunca yeni bir suç işlenmemesi şartıyla hüküm açıklanmaz. HAGB kararı verilirse, bu ceza adli sicil kaydına işlenmez, ancak arşiv kayıtlarında görünür.
16. Uyuşturucu kullandığım gerekçesiyle evime arama yapılabilir mi?
Evet, hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı emriyle, kişinin konutunda arama yapılabilir. Uyuşturucu kullanma suçu şüphesi varsa, delil elde etmek amacıyla yapılan arama hukuka uygundur. Arama sonucunda suç unsuru bulunursa, adli süreç başlatılır.
17. Polisin üzerimi arama yetkisi var mıdır?
Polis, makul şüphe varsa kişiyi durdurup üst araması yapabilir. Bu durum, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu kapsamında değerlendirilir. Kişi üzerinde uyuşturucu madde bulunması, uyuşturucu kullanma suçunun somut delili olabileceği için adli işlem başlatılabilir.
18. Uyuşturucu kullanan birini ihbar edersem başıma iş gelir mi?
Uyuşturucu kullanan birini ihbar etmek, suç duyurusunda bulunmak anlamına gelir ve bu durum hukuken korunan bir davranıştır. İhbar eden kişinin kimliği, adli süreçte genellikle gizli tutulur. Ancak yalan veya iftira niteliği taşıyan ihbarlar suç oluşturabilir.
19. İlk defa uyuşturucu kullandığımda ne olur?
İlk kez uyuşturucu kullandığı tespit edilen kişiye 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülmüş olsa da, mahkeme bu kişiye tedavi ve denetimli serbestlik uygulama hakkı tanır. Bu süreç başarıyla tamamlanırsa kişi hakkında ceza verilmez ve dava düşer. Bu nedenle ilk kullanımda kişi, adli siciline ceza almadan süreci tamamlayabilir.
20. Uyuşturucu kullandığım için gözaltına alınabilir miyim?
Evet, uyuşturucu kullanma şüphesiyle kişi gözaltına alınabilir. Gözaltı süresi en fazla 24 saattir ve bu süre içinde kişi sağlık kontrolünden geçirilir, ifadesi alınır ve adliyeye sevk edilir. Uyuşturucu kullandığı tespit edilen kişi genellikle serbest bırakılır, ancak tedavi ve denetimli serbestlik süreci başlatılır.
21. Uyuşturucu kullanma suçu nedeniyle pasaport alma engeli olur mu?
Uyuşturucu kullanma suçu, kesinleşmiş hapis cezası varsa ve infaz süreci devam ediyorsa, pasaport başvurularında engel teşkil edebilir. Özellikle denetimli serbestlik altında olan bireylerin yurtdışına çıkışları, denetimli serbestlik müdürlüğünün ve mahkemenin iznine bağlıdır. Sabıka kaydına geçmiş bir uyuşturucu kullanma suçu da bazı ülkelerce vize reddi nedeni olabilir.
22. Uyuşturucu kullanmak nedeniyle ehliyetim alınabilir mi?
Evet, uyuşturucu kullanma suçu kapsamında kişiye trafik denetiminde uyuşturucu etkisi altında araç kullandığı tespit edilirse, sürücü belgesi geçici süreyle alınabilir. Bu durum, Karayolları Trafik Kanunu uyarınca ayrı bir idari yaptırımdır. Ayrıca ceza davası dışında idari para cezası ve sürücü belgesi iptali de uygulanabilir.
23. Uyuşturucu kullanma suçunda avukat tutmak zorunda mıyım?
Uyuşturucu kullanma suçunda kişi, zorunlu müdafilik kapsamına girmezse, kendi avukatını tutmak zorunda değildir. Ancak 18 yaşından küçükler, engelliler veya ceza alt sınırı bakımından belirli şartları taşıyanlar için baro tarafından re’sen avukat görevlendirilir. Hukuki hakların doğru savunulması açısından avukat desteği önemlidir.
24. Uyuşturucu kullanma suçunda adli para cezası verilir mi?
Uyuşturucu kullanma suçu, hapis cezası öngören bir suçtur. Ancak bazı durumlarda mahkeme, cezayı adli para cezasına çevirebilir. Bu, özellikle HAGB uygulanmadığı veya denetimli serbestlik koşullarına uyulmadığı durumlarda ortaya çıkar. Para cezası, kişinin sosyal ve ekonomik durumuna göre belirlenir.
25. Uyuşturucu kullanan bir kişinin işine son verilebilir mi?
Evet, işveren, uyuşturucu kullanımı nedeniyle çalışanın iş güvenliğini tehdit ettiğini, verimliliği düşürdüğünü veya işyeri disiplinini bozduğunu ispat ederse, haklı nedenle fesih hakkına sahiptir. Bu tür bir fesih, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesi gereğince yapılabilir. Ancak çalışanın tedavi görmesi ve tekrar aynı davranışı sergilememesi durumunda farklı değerlendirmeler yapılabilir.
26. Uyuşturucu kullandığım tedavi ile tespit edilirse yine de suç olur mu?
Eğer kişi tedavi amacıyla sağlık kuruluşuna başvurur ve burada uyuşturucu kullandığı tespit edilirse, bu durum suç teşkil etmez. Kendi isteğiyle tedavi olmak isteyen kişinin ifşa edilmesi ya da ceza alması, Türk Ceza Kanunu ve sağlık mevzuatına aykırıdır. Tedavi başvurusu, suç değil; bir sağlık hakkı olarak değerlendirilir.
27. Tedavi ve denetimli serbestlikten sonra dava düşer mi?
Evet, tedavi ve denetimli serbestlik süreci başarıyla tamamlanırsa, mahkeme dosyayı inceler ve "ceza verilmesine yer olmadığına" karar vererek davayı düşürür. Bu karar sonrasında kişi hakkında hüküm kurulmadığı için sabıka kaydı oluşmaz. Bu süreçte yükümlülüklere uymak kritik önemdedir.
28. Uyuşturucu kullanma suçu nedeniyle sabıkam silinebilir mi?
Uyuşturucu kullanma suçunda, mahkemece ceza verilmiş ve bu ceza infaz edilmişse, aradan geçen süreye göre sabıka kaydı silinebilir. 5 yıl boyunca yeni bir suç işlenmezse kişi, adli sicil arşiv kaydının silinmesini talep edebilir. HAGB kararı verilmişse zaten sicile işlenmez, sadece arşivde kalır.
29. Uyuşturucu kullandığım yurt dışında anlaşılırsa Türkiye’de işlem yapılır mı?
Eğer yurt dışında uyuşturucu kullanımı nedeniyle resmî adli işlem yapılmışsa ve bu bilgi Türkiye’ye iletilirse, kişi hakkında TCK 191 uyarınca işlem yapılabilir. Ancak sadece tahlil sonucu veya söylentiye dayalı bir durum yeterli değildir. Resmî delillerin bulunması gerekir.
30. Uyuşturucu kullanan kişi başka bir suç işlerse cezayı artırır mı?
Evet, uyuşturucu madde etkisi altında kasten suç işlenirse, bu durum TCK m.188 kapsamında cezanın artırılmasına neden olabilir. Ayrıca uyuşturucu sağlamak suretiyle başka bir suça iştirak söz konusuysa, kişi hem uyuşturucu kullanma hem de diğer suçtan yargılanır. Failin bağımlı olması, bazı suçlarda takdiri indirim veya ceza sorumluluğu bakımından değerlendirilebilir.
Avukat Muhammet Ali BEYHAN
