İnfaz hesaplama, cezaların infazıyla ilgili düzenlemeleri içeren çok sayıda kanun maddesini içermesi nedeniyle oldukça karmaşık ve detaylı bir süreçtir. Bu süreçte 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu ve 7242 sayılı Ceza İnfaz Kanunu Değişikliği gibi kanunlar başta olmak üzere, çok sayıda mevzuat ve Yargıtay içtihatları dikkate alınır. İnfaz hesaplama, hapis cezasına çarptırılan kişinin cezaevinde ne kadar süre kalacağını net olarak ortaya koyan bir araçtır. Bu infaz ve yatar hesaplama programıyla, hükümlülerin açık ve kapalı ceza infaz kurumlarında ne kadar süre geçireceklerini ayrıntılı ve doğru bir biçimde öğrenmeleri amaçlanmıştır. "Yatar hesaplama" olarak da bilinen infaz hesaplama programı, hükümlülerin cezalarını hızlı ve güvenilir şekilde hesaplayabilmesi için özel olarak geliştirilmiştir. İnfaz hesaplama işlemi yapmak için gerekli alanları eksiksiz olarak doldurunuz.
İnfaz hesaplama, mahkemeler tarafından hükmedilen hapis cezasının ne kadarının ceza infaz kurumunda geçirileceğini, ne zaman tahliye olunacağını ve koşullu salıverilme ile denetimli serbestlik sürelerini belirleyen bir süreçtir. Yatar hesaplama ise, hükümlünün cezaevinde fiilen kaç gün kalacağını gösteren hesaplama yöntemidir. Bu süreçte, suçun niteliği, işlendiği tarih, hükümlünün yaşı ve cezanın türü gibi faktörler dikkate alınarak ceza süresi belirlenir.
İnfaz hesaplama, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun kapsamında yürütülmektedir. Koşullu salıverilme, denetimli serbestlik ve bihakkın tahliye gibi infaz sistemleri, hükümlünün ceza süresinin nasıl tamamlanacağını belirler. Örneğin, bazı suç türlerinde hükümlü cezasının yarısını cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıvermeden yararlanabilirken, bazı suçlarda bu oran üçte iki veya dörtte üç olarak uygulanmaktadır.
Son yıllarda infaz sisteminde yapılan düzenlemelerle bazı hükümlüler için infaz süreleri kısaltılmış, denetimli serbestlik süreleri artırılmıştır. Özellikle 7242 sayılı Kanun ile infaz rejiminde köklü değişiklikler yapılmış, bazı suçlar için koşullu salıverilme oranları yeniden düzenlenmiştir.
İnfaz Hesaplama Nedir? Hapis Cezası Yatar Süresi Nasıl Belirlenir?
İnfaz hesaplama, bir mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından hükümlünün cezaevinde ne kadar süre kalacağını belirlemek amacıyla yapılan hukuki hesaplamadır. Bu süreçte, hükmedilen cezanın tamamının ceza infaz kurumunda geçirilmesi gerekmez; koşullu salıverilme, denetimli serbestlik ve bihakkın tahliye gibi uygulamalar sayesinde hükümlü, belirli şartlar altında cezaevinden daha erken tahliye edilebilir.
Hapis cezası yatar süresi, infaz hukukunun temel unsurlarından biri olup 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a göre belirlenir. Süre hesaplanırken, suçun işlendiği tarih, suç türü, hükümlünün cezaevindeki davranışları ve mahkumiyet süresi dikkate alınır. Örneğin, bazı suçlarda koşullu salıverilme oranı cezanın yarısı (1/2) olarak belirlenirken, bazı ağır suçlar için bu oran üçte iki (2/3) veya dörtte üç (3/4) olarak uygulanmaktadır.
Ayrıca, 7242 sayılı Kanun ile infaz hesaplamasında önemli değişiklikler yapılmış, bazı suçlar için infaz oranları düşürülerek hükümlülerin daha erken tahliye olabilmesi sağlanmıştır. Hükümlülerin cezaevinde geçirecekleri süre, denetimli serbestlik süresi ve koşullu salıverilme tarihleri, infaz savcılığı tarafından hazırlanan müddetname ile kesinleştirilir.
Kesinleşen Hapis Cezasının İnfaz Süreci Nasıl İşler?
Hapis cezasına ilişkin mahkeme kararının kesinleşmesiyle birlikte infaz süreci başlar. İnfaz süreci, cezanın türüne, hükümlünün durumuna ve cezaevinde geçireceği süreye göre belirlenir. Bu süreç, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun çerçevesinde yürütülmektedir.
Mahkemece verilen hapis cezası kesinleştiğinde, ilgili karar infaz savcılığına gönderilir. İnfaz savcılığı, hükümlü hakkında müddetname düzenleyerek, cezaevinde geçireceği süreyi, koşullu salıverilme tarihini ve denetimli serbestlik süresini belirler. Hükümlü hakkında yakalama kararı çıkartılmışsa kolluk kuvvetleri tarafından gözaltına alınır ve cezaevine teslim edilir. Eğer hükümlü serbestse, infaz savcılığı tarafından çağrı kağıdı gönderilerek belirlenen tarihte cezaevine teslim olması sağlanır.
Hükümlü cezaevine girdikten sonra, infaz rejimine uygun şekilde kapalı veya açık ceza infaz kurumuna yerleştirilir. Cezanın infazı sırasında hükümlü iyi halli olduğu takdirde, belirlenen koşullu salıverilme süresine ulaştığında cezaevi idaresinin olumlu değerlendirmesiyle tahliye edilir. Koşullu salıverilme süresine ulaşan hükümlü, denetimli serbestlikten faydalanabilir. Ancak yükümlülüklere uymaması halinde tekrar cezaevine dönmesi mümkündür.
İnfaz Hesaplama ve Yatar Süre Nasıl Hesaplanır ?
İnfaz hesaplama süreci, mahkeme tarafından verilen hapis cezasının ne kadarının ceza infaz kurumunda geçirileceğini ve hükümlünün ne zaman tahliye olacağını belirlemek amacıyla uygulanır. Bu hesaplamada, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun temel alınarak çeşitli kriterler dikkate alınır.
Hapis cezasının yatar süresi belirlenirken ilk olarak suçun tarihi ve niteliği göz önüne alınır. Bazı suçlar için infaz oranı 1/2 olarak belirlenirken, ağır suçlarda bu oran 2/3 veya 3/4 olabilir. Mükerrir (tekrar suç işleyen) hükümlüler için infaz oranı daha yüksek tutulurken, çocuk, kadın ve 65 yaş üstü hükümlüler için özel infaz hükümleri uygulanabilir.
Koşullu salıverilme süresi de infaz hesaplamasında önemli bir kriterdir. Örneğin, 7242 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler sonrası, bazı suçlarda koşullu salıverilme oranı 1/2'ye indirilmiş, denetimli serbestlik süresi ise 3 yıla kadar çıkarılmıştır. Ayrıca, hükümlünün cezaevinde iyi halli olup olmadığı da infaz sürecini doğrudan etkilemektedir. Cezaevi idaresi, hükümlünün disiplin durumunu gözlemleyerek koşullu salıverilme kararını şekillendirmektedir.
Son olarak, infaz sürecinde müddetname esas alınarak hükümlünün yatar süresi hesaplanır. Mahsup edilecek günler, yani tutukluluk veya gözaltında geçen süreler, toplam cezadan düşülerek kalan infaz süresi belirlenir. Bu hesaplama sonucunda hükümlünün cezaevinde ne kadar kalacağı ve hangi tarihte tahliye olacağı netleşir.
Genel Suçlara Göre İnfaz Tablosu
| Ceza Süresi | Yatarı | Koşullu Salıverilme Süresi | Denetimli Serbestlik Süresi | Toplam Yatarı |
|---|---|---|---|---|
| 1 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 6 Ay | 6 Ay | 6 Ay | Girdi Çıktı |
| 2 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 1 Yıl | 1 Yıl | 1 Yıl | Girdi Çıktı |
| 3 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 1 Yıl 6 Ay | 1 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 6 Ay 0 Gün |
| 4 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 2 Yıl | 2 Yıl | 1 Yıl | 1 Yıl 0 Gün |
| 5 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 2 Yıl 6 Ay | 2 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 1 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 6 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 3 Yıl | 3 Yıl | 1 Yıl | 2 Yıl 0 Gün |
| 7 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 3 Yıl 6 Ay | 3 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 2 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 8 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 4 Yıl | 4 Yıl | 1 Yıl | 3 Yıl 0 Gün |
| 9 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 4 Yıl 6 Ay | 4 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 3 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 10 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 5 Yıl | 5 Yıl | 1 Yıl | 4 Yıl 0 Gün |
| 11 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 5 Yıl 6 Ay | 5 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 4 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 12 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 6 Yıl | 6 Yıl | 1 Yıl | 5 Yıl 0 Gün |
| 13 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 6 Yıl 6 Ay | 6 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 5 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 14 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 7 Yıl | 7 Yıl | 1 Yıl | 6 Yıl 0 Gün |
| 15 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 7 Yıl 6 Ay | 7 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 6 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 16 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 8 Yıl | 8 Yıl | 1 Yıl | 7 Yıl 0 Gün |
| 17 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 8 Yıl 6 Ay | 8 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 7 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 18 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 9 Yıl | 9 Yıl | 1 Yıl | 8 Yıl 0 Gün |
| 19 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 9 Yıl 6 Ay | 9 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 8 Yıl 6 Ay 0 Gün |
| 20 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 10 Yıl | 10 Yıl | 1 Yıl | 9 Yıl 0 Gün |
| 21 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 10 Yıl 6 Ay | 10 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 9 Yıl 6 Ay |
| 22 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 11 Yıl | 11 Yıl | 1 Yıl | 10 Yıl |
| 23 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 11 Yıl 6 Ay | 11 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 10 Yıl 6 Ay |
| 24 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 12 Yıl | 12 Yıl | 1 Yıl | 11 Yıl |
| 25 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 12 Yıl 6 Ay | 12 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 11 Yıl 6 Ay |
| 26 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 13 Yıl | 13 Yıl | 1 Yıl | 12 Yıl |
| 27 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 13 Yıl 6 Ay | 13 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 12 Yıl 6 Ay |
| 28 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 14 Yıl | 14 Yıl | 1 Yıl | 13 Yıl |
| 29 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 14 Yıl 6 Ay | 14 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 13 Yıl 6 Ay |
| 30 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 15 Yıl | 15 Yıl | 1 Yıl | 14 Yıl |
| 31 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 15 Yıl 6 Ay | 15 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 14 Yıl 6 Ay |
| 32 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 16 Yıl | 16 Yıl | 1 Yıl | 15 Yıl |
| 33 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 16 Yıl 6 Ay | 16 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 15 Yıl 6 Ay |
| 34 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 17 Yıl | 17 Yıl | 1 Yıl | 16 Yıl |
| 35 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 17 Yıl 6 Ay | 17 Yıl 6 Ay | 1 Yıl | 16 Yıl 6 Ay |
| 36 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Yatar? | 18 Yıl | 18 Yıl | 1 Yıl | 17 Yıl 0 Gün |
| Müebbet Hapis Alan Ne Kadar Yatar? | 24 Yıl | 24 Yıl | 1 Yıl | 23 Yıl |
| Ağırlaştırılmış Müebbet Alan Ne Kadar Yatar? | 30 Yıl | 30 Yıl | Faydalanamaz | 30 Yıl |
Denetimli Serbestlik Nedir? Hükümlü İçin Ne Anlama Gelir?
Denetimli serbestlik, belirli şartları taşıyan hükümlülerin, cezalarının bir kısmını ceza infaz kurumu yerine toplum içinde tamamlamalarını sağlayan bir infaz yöntemidir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi kapsamında düzenlenen bu sistem, hükümlünün sosyal hayata uyum sağlamasını, tekrar suç işlemesini önlemeyi ve topluma kazandırılmasını amaçlamaktadır.
Denetimli serbestlikten yararlanabilmek için hükümlünün koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalmış olması ve iyi halli olması gerekmektedir. Ayrıca hükümlünün cezasını açık ceza infaz kurumunda geçiriyor olması veya açık cezaevine ayrılma hakkı kazanmış olmasına rağmen iradesi dışında kapalı cezaevinde tutuluyor olması şartı aranmaktadır. Bazı suçlar, örneğin terör suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve örgütlü suçlar, denetimli serbestlik kapsamı dışında tutulmaktadır.
Hükümlü açısından denetimli serbestlik, cezaevinden çıkış sürecini hızlandıran bir uygulama olup, belirlenen denetim ve iyileştirme programlarına uymayı gerektirir. Hükümlü, belirlenen yükümlülüklere (örneğin kamuya yararlı bir işte çalışma, belirli aralıklarla denetim merkezine başvurma, eğitim veya rehabilitasyon programlarına katılma) uymak zorundadır. Yükümlülüklerin ihlali halinde, denetimli serbestlik kararı iptal edilerek hükümlü yeniden cezaevine gönderilebilir.
Denetimli serbestlik, hükümlüler için daha hızlı bir şekilde topluma karışma fırsatı sunarken, aynı zamanda denetim altında kalmayı ve belirli kurallara uymayı gerektiren bir süreçtir.
Denetimli Serbestlik Süresi Nasıl Hesaplanır?
Denetimli serbestlik süresi, hükümlünün cezasının kalan kısmını cezaevi dışında, belirli kurallar ve yükümlülükler çerçevesinde geçirmesine olanak tanıyan bir infaz yöntemidir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi kapsamında düzenlenen bu sistemde, hükümlünün açık ceza infaz kurumunda bulunması ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalmış olması temel şart olarak kabul edilmektedir.
Denetimli serbestlik süresi hesaplanırken öncelikle hükümlünün ceza süresi ve koşullu salıverilme tarihi belirlenir. Genel kurallara göre süreli hapis cezasına mahkum olanlar cezalarının 1/2’sini infaz kurumunda tamamladıktan sonra, kalan sürenin son bir yılı için denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Ancak, 7242 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler neticesinde, bazı hükümlüler için bu süre 3 yıla kadar çıkarılmıştır.
Örneğin, suç tarihi 30.03.2020 öncesi olan ve istisna suç kapsamına girmeyen bir hükümlü, cezasının 1/2’sini cezaevinde geçirdikten sonra, 3 yıl denetimli serbestlikten faydalanabilir. Ancak uyuşturucu ticareti, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, terör suçları gibi ağır suçlarda denetimli serbestlik süresi 1 yıl ile sınırlıdır.
Denetimli serbestlik süresi ayrıca 0-6 yaş arası çocuğu olan kadın hükümlüler ile 70 yaşını doldurmuş hükümlüler için farklı uygulanmaktadır. Bu gruplar için denetimli serbestlik süresi 4 yıla kadar uzayabilmektedir. Ancak hükümlü, denetim sürecinde belirlenen yükümlülüklere uymak zorundadır; aksi takdirde denetimli serbestlik iptal edilerek cezanın kalan kısmı cezaevinde infaz edilir.
Şartla Tahliye ve Bihakkın Tahliye Tarihinin Belirlenmesi
Şartla tahliye ve bihakkın tahliye, cezanın infaz sürecinde hükümlünün ne zaman cezaevinden çıkacağını belirleyen iki farklı hukuki kavramdır. Şartla tahliye (koşullu salıverilme), hükümlünün belirlenen infaz süresini tamamlamasının ardından, kalan cezasını denetim altında geçirmek üzere cezaevinden serbest bırakılmasıdır. Bihakkın tahliye (hak ederek tahliye) ise, hükümlünün infaz süresinin tamamen dolması ve herhangi bir denetim süresi olmadan serbest bırakılmasıdır.
Şartla tahliye süresi hesaplanırken, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107. maddesi esas alınır. Genel kural olarak, süreli hapis cezalarında hükümlü, cezasının 1/2’sini infaz kurumunda geçirdiğinde şartla tahliyeden yararlanabilir. Ancak kasten öldürme, cinsel suçlar, uyuşturucu ticareti ve terör suçları gibi ağır suçlarda bu oran 2/3 veya 3/4 olarak uygulanır. Örneğin, 10 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, infaz oranı 1/2 ise 5 yıl cezaevinde kaldıktan sonra şartla tahliyeye hak kazanabilir.
Bihakkın tahliye süresi ise, hükümlünün cezaevinde kalması gereken tüm süreyi ifade eder. Bihakkın tahliye tarihinin hesaplanmasında, hükümlünün gözaltı ve tutukluluk süreleri infazdan düşülerek kalan süre belirlenir. Örneğin, bir hükümlü 6 yıl hapis cezasına çarptırılmış ve 1 yıl tutuklu kalmışsa, bihakkın tahliye süresi 5 yıl olacaktır.
Tahliye süreçleri müddetname ile belirlenir ve infaz savcılığı tarafından kesinleştirilir. Hükümlü, şartlı tahliye sonrası belirlenen yükümlülüklere uymadığı takdirde tekrar cezaevine gönderilebilir.
Örneklerle Detaylı İnfaz Hesaplama (Yatar Hesaplama)
İnfaz ve yatar hesaplama süreci, hükümlünün cezaevinde ne kadar süre kalacağını belirleyen bir yöntemdir. Bu hesaplamada, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun esas alınarak suçun niteliğine göre farklı infaz oranları uygulanır. Suçun işlendiği tarih, mahkumiyet süresi, koşullu salıverilme oranı ve denetimli serbestlik süresi gibi unsurlar dikkate alınarak yatar hesaplama yapılır.
Örnek 1: 10 Yıl Hapis Cezası Alan Hükümlü İçin İnfaz Hesaplama (Yatar Hesaplama)
- Suç: Hırsızlık (istisna suç kapsamında değil)
- Hapis cezası: 10 yıl
- Koşullu salıverilme oranı: 1/2
- Denetimli serbestlik süresi: 3 yıl (30.03.2020 öncesi suçlar için)
Hesaplama:
- 10 yıl = 120 ay
- 1/2’si cezaevinde geçirilir → 120 ay ÷ 2 = 60 ay (5 yıl)
- Denetimli serbestlik süresi eklenir → 60 ay - 36 ay = 24 ay (2 yıl cezaevinde kalır, 3 yıl denetimli serbestlikten faydalanır)
Sonuç: Hükümlü 2 yıl cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlikten faydalanarak serbest kalabilir.
Örnek 2: 12 Yıl 6 Ay Hapis Cezası Alan Uyuşturucu Suçu Hükümlüsü İçin İnfaz Hesaplama (Yatar Hesaplama)
- Suç: Uyuşturucu ticareti (TCK 188)
- Hapis cezası: 12 yıl 6 ay
- Koşullu salıverilme oranı: 3/4
- Denetimli serbestlik süresi: 1 yıl
Hesaplama:
- 12 yıl 6 ay = 150 ay
- 3/4’ü cezaevinde geçirilir → 150 ay × 3/4 = 112.5 ay (yaklaşık 9 yıl 4 ay)
- Denetimli serbestlik süresi eklenir → 112.5 ay - 12 ay = 100.5 ay (8 yıl 4 ay 15 gün cezaevinde kalır)
Sonuç: Hükümlü 8 yıl 4 ay 15 gün cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlikten faydalanarak tahliye edilir.
Örnek 3: 6 Yıl Hapis Cezası Alan Hükümlü İçin İnfaz Hesaplama (Yatar Hesaplama)
- Suç: Yağma (gasp)
- Hapis cezası: 6 yıl
- Koşullu salıverilme oranı: 2/3
- Denetimli serbestlik süresi: 1 yıl
Hesaplama:
- 6 yıl = 72 ay
- 2/3’ü cezaevinde geçirilir → 72 ay × 2/3 = 48 ay (4 yıl)
- Denetimli serbestlik süresi eklenir → 48 ay - 12 ay = 36 ay (3 yıl cezaevinde kalır)
Sonuç: Hükümlü 3 yıl cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlik kapsamında tahliye edilir.
Bu hesaplamalar, suçun türüne ve kanundaki infaz oranlarına göre değişiklik gösterebilir. İnfaz süresi, müddetname belgesi ile kesinleşir ve infaz savcılığı tarafından yürütülür.
Suç Tiplerine Göre İnfaz Süreleri ve Koşullu Salıverilme Oranları
Hükümlülerin cezaevinde kalacakları süre, işledikleri suçun türüne bağlı olarak farklılık göstermektedir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107. maddesi, suç tiplerine göre farklı infaz oranları öngörmektedir. Koşullu salıverilme oranları, suçun ağırlığına göre belirlenir ve infaz süresinin hesaplanmasında temel kriterlerden biridir.
1. Genel Suçlar İçin Koşullu Salıverilme Oranı (1/2)
Bazı suçlar için infaz süresi, cezanın 1/2’si cezaevinde geçirildiğinde tamamlanmış sayılır ve hükümlü koşullu salıverilmeden yararlanabilir. 30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçlarda, bu suçlar için denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanmaktadır.
Örnek Suçlar:
- Hırsızlık (TCK 141-145)
- Dolandırıcılık (TCK 157-158)
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK 179)
- Basit yaralama (TCK 86)
Örnek: 8 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, 4 yıl cezaevinde kaldıktan sonra koşullu salıverilir ve 3 yıl denetimli serbestlikten yararlanır.
2. Ağır Suçlar İçin Koşullu Salıverilme Oranı (2/3)
Bazı suçlar, ağır nitelikleri nedeniyle daha uzun infaz sürelerine tabidir. Bu tür suçlarda hükümlü, cezanın 2/3’ünü cezaevinde tamamladıktan sonra koşullu salıverilmeden faydalanabilir.
Örnek Suçlar:
- Kasten öldürme (TCK 81-82)
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama (TCK 87/1-d)
- İşkence (TCK 94-95)
- Eziyet (TCK 96)
- Özel hayata ve gizliliğe karşı suçlar (TCK 132-138)
Örnek: 12 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, 8 yıl cezaevinde kaldıktan sonra şartlı tahliyeye hak kazanır.
3. Katalog Suçlar İçin Koşullu Salıverilme Oranı (3/4)
Özellikle toplum güvenliği açısından daha tehlikeli kabul edilen suçlar için infaz süresi daha uzun tutulmuştur. Bu tür suçlarda hükümlü, cezasının 3/4’ünü cezaevinde tamamlamalıdır.
Örnek Suçlar:
- Cinsel saldırı (TCK 102/2)
- Çocukların cinsel istismarı (TCK 103)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104/2-3)
- Uyuşturucu madde ticareti (TCK 188)
- Terör suçları (3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu)
Örnek: 16 yıl hapis cezası alan bir uyuşturucu ticareti suçlusu, 12 yıl cezaevinde kaldıktan sonra şartlı tahliyeden faydalanabilir.
4. Ağırlaştırılmış Müebbet ve Müebbet Hapis Cezalarında Koşullu Salıverilme
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar, en az 30 yıl cezaevinde kalmalıdır.
- Müebbet hapis cezası alanlar, en az 24 yıl cezaevinde kalmalıdır.
Özel Gruplar İçin Koşullu Salıverilme ve Denetimli Serbestlik Süreleri
Bazı hükümlü grupları için koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik süresi özel düzenlemelere tabidir:
- 0-6 yaş çocuğu olan kadın hükümlüler ve 70 yaşını doldurmuş kişiler için denetimli serbestlik süresi 4 yıl olarak uygulanabilir.
- 65 yaşını doldurmuş, ağır hastalığı veya engeli bulunan hükümlüler, Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen sağlık kurulu raporuyla denetimli serbestlik kapsamında tahliye edilebilir.
Mükerrirler (Tekrar Suç İşleyenler) İçin İnfaz Süresi Nasıl Hesaplanır?
Mükerrirlik, bir kişinin daha önce işlediği suçtan dolayı mahkum olup cezasını çektikten veya infaz süreci devam ederken yeniden suç işlemesi durumunda uygulanır. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 108. maddesi, mükerrirler için özel bir infaz rejimi öngörmektedir. Buna göre, hakkında mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanan hükümlüler, koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik sürelerinden daha az faydalanabilir.
Mükerrirler İçin Koşullu Salıverilme Oranları
Tekrar suç işleyenler için infaz süresi, işledikleri suçun niteliğine ve mükerrirlik derecesine göre belirlenir:
- Birinci kez mükerrir olanlar için infaz süresi, normal infaz oranına göre daha uzun belirlenir. Koşullu salıverilme oranı 2/3’tür (istisnai suçlar hariç).
- İkinci kez mükerrir olanlar (İkinci defa tekerrür hali) için koşullu salıverilme uygulanmaz ve cezanın tamamı infaz edilir.
Mükerrirler İçin İnfaz Süresi Hesaplama Örnekleri
Örnek 1: 10 Yıl Hapis Cezası Alan Birinci Kez Mükerrir İçin İnfaz Hesaplama
- Suç: Hırsızlık (TCK 141-142)
- Hapis cezası: 10 yıl
- Mükerrirlik durumu: Birinci kez mükerrir
- Koşullu salıverilme oranı: 2/3
Hesaplama:
- 10 yıl = 120 ay
- 2/3’ü cezaevinde geçirilir → 120 ay × 2/3 = 80 ay (6 yıl 8 ay)
- Denetimli serbestlik süresi 1 yıl olarak uygulanır.
Sonuç: Hükümlü, 5 yıl 8 ay cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlikten faydalanabilir.
Örnek 2: 15 Yıl Hapis Cezası Alan İkinci Kez Mükerrir İçin İnfaz Hesaplama
- Suç: Dolandırıcılık (TCK 157-158)
- Hapis cezası: 15 yıl
- Mükerrirlik durumu: İkinci kez mükerrir
- Koşullu salıverilme uygulanmaz
Hesaplama:
- 15 yıl = 180 ay
- Koşullu salıverilme uygulanmadığı için cezanın tamamı infaz edilir.
- Denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanamaz.
Sonuç: Hükümlü tam 15 yıl cezaevinde kalacaktır.
Özel Durumlar ve İstisnalar
- Suç işlemek için örgüt kuran veya yöneten mükerrirler, 5275 sayılı Kanun’un 108. maddesi kapsamında 2/3 oranında infaz edilir.
- Terör suçları veya uyuşturucu ticareti suçu işleyen mükerrirlerin infaz süresi daha uzun olup, 3/4 oranında uygulanmaktadır.
- Çocuk hükümlüler için mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanmaz ve normal infaz oranları geçerlidir.
Yeni İnfaz Düzenlemeleri: 7242 Sayılı Kanun ve Güncel Değişiklikler
7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 15 Nisan 2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu düzenleme, ceza infaz sisteminde önemli değişiklikler yaparak koşullu salıverilme oranları, denetimli serbestlik süreleri, açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları ve infazın ertelenmesi gibi konularda yeni hükümler getirmiştir.
1. Koşullu Salıverilme Oranlarında Yapılan Değişiklikler
7242 sayılı Kanun ile birlikte süreli hapis cezalarının infaz oranları bazı suçlar bakımından değiştirilmiştir:
- Genel suçlar için koşullu salıverilme oranı 1/2’ye indirilmiştir. (Önceden 2/3 idi.)
- İstisna suçlar için koşullu salıverilme oranı 2/3 ve 3/4 olarak korunmuştur.
- Mükerrirler için koşullu salıverilme oranı 3/4’ten 2/3’e düşürülmüştür.
Örnek: Önceden 10 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, 2/3 oranına tabi ise 6 yıl 8 ay cezaevinde kalırken, 1/2 oranına tabi olduğunda 5 yıl cezaevinde kalacaktır.
2. Denetimli Serbestlik Sürelerinin Uzatılması
- Genel suçlar için denetimli serbestlik süresi 1 yıldan 3 yıla çıkarılmıştır.
- Cinsel suçlar, uyuşturucu ticareti, terör suçları ve mükerrirlik durumunda denetimli serbestlik süresi 1 yıl olarak kalmıştır.
- 0-6 yaş arası çocuğu olan kadın hükümlüler ve 70 yaşını dolduran hükümlüler için denetimli serbestlik süresi 4 yıl olarak belirlenmiştir.
3. Açık Cezaevi Şartlarında Yapılan Değişiklikler
- Daha önce 6 ay açık cezaevinde kalma şartı aranırken, bu zorunluluk kaldırılmıştır.
- Açık cezaevine ayrılma hakkı kazanmış ancak iradesi dışında kapalı cezaevinde kalmaya devam eden hükümlüler, açık cezaevi statüsündeymiş gibi denetimli serbestlikten yararlanabilecektir.
4. Mükerrirler İçin Yeni Düzenlemeler
- Tekerrür hükümleri uygulanan kişiler için koşullu salıverilme oranı 2/3 olmuştur.
- İkinci kez mükerrir olanlar (ikinci defa tekerrür hali) koşullu salıverilmeden yararlanamaz.
5. Örgütlü Suçlar ve Terör Suçları İçin Özel Düzenlemeler
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında işlenen suçlar için infaz oranı 3/4 olarak korunmuştur.
- Suç işlemek için örgüt kuranlar veya yönetenler için infaz oranı 2/3 olmuştur.
6. Hastalık, Yaş ve Engellilik Durumuna Bağlı İnfaz Düzenlemeleri
- 65 yaşını doldurmuş ve hayatını yalnız idame ettiremeyen hükümlülerin cezaları, denetimli serbestlik altında infaz edilebilir.
- Ağır hastalık veya sürekli engellilik durumunda, cezaevinde kalmasının sakıncalı olduğuna dair sağlık kurulu raporu alınması halinde hükümlü serbest bırakılabilir.
Müddetname Nedir?
Müddetname, bir hükümlünün cezaevinde geçirmesi gereken süreyi, koşullu salıverilme (şartlı tahliye) ve denetimli serbestlik tarihlerini gösteren resmi bir infaz belgesidir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun kapsamında, ceza mahkemesi tarafından kesinleştirilen hapis cezalarının infazı için düzenlenir ve ilgili infaz savcılığı tarafından hazırlanır.
Müddetname Örneği
Müddetnamenin İçeriği
Müddetname, hükümlünün ceza infaz sürecine dair detaylı bilgileri içerir:
- Hükümlünün kimlik bilgileri
- Mahkum olduğu suç ve ilgili kanun maddesi
- Verilen hapis cezasının süresi
- Tutukluluk ve gözaltı süreleri (varsa mahsup edilen süreler)
- Koşullu salıverilme tarihi
- Denetimli serbestlik süresi ve başlangıç tarihi
- Bihakkın tahliye (hak ederek tahliye) tarihi
Bu bilgiler, hükümlünün hangi tarihte cezaevine girdiği ve ne zaman tahliye edileceğine dair resmi bir kayıt oluşturur.
Müddetname Nasıl Hesaplanır?
Müddetname hazırlanırken, infaz kanununda belirlenen koşullu salıverilme oranları ve denetimli serbestlik süreleri dikkate alınır. Örneğin:
- Genel suçlar için infaz oranı 1/2 → Hükümlü cezasının yarısını infaz edince şartlı tahliyeye hak kazanır.
- Uyuşturucu ticareti, cinsel suçlar ve terör suçları için infaz oranı 3/4 veya 2/3 → Hükümlü cezasının bu oran kadarını cezaevinde geçirmek zorundadır.
- Denetimli serbestlik süresi bazı suçlar için 1 yıl, diğerleri için 3 yıla kadar çıkabilir.
Örnek: 12 yıl hapis cezası almış bir hükümlü için müddetname şu şekilde hesaplanır:
- Koşullu salıverilme oranı 1/2 ise: 12 yılın 6 yılını cezaevinde geçirir.
- Denetimli serbestlik süresi 3 yıl ise: 6 yıl – 3 yıl = 3 yıl cezaevinde kalır.
- Sonuç: Hükümlü 3 yıl sonra denetimli serbestlik kapsamında tahliye edilir.
Müddetnameye İtiraz Edilebilir mi?
Müddetnameye itiraz hakkı vardır. Eğer hesaplama hatalı yapılmışsa, hükümlü veya avukatı, ilgili infaz hakimliğine başvurarak düzeltme talep edebilir. Özellikle yanlış infaz oranı, hatalı mahsup süreleri veya denetimli serbestlik süresinin yanlış hesaplanması gibi durumlar itiraz sebebi olabilir.
Denetimli Serbestlikten Yararlanmak İçin Hükümlünün İyi Halli Olması Şartı
Denetimli serbestlikten faydalanabilmek için hükümlünün iyi halli olması gereklidir. Açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan hükümlülerin denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilmesi için belirli bir süreyi disiplin ihlali yapmadan geçirmesi zorunludur. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a göre, iyi hal değerlendirmesi ceza infaz kurumu idare ve gözlem kurulu tarafından yapılır. Bu kurul, hükümlünün cezaevi içindeki davranışlarını, kurallara uyumunu ve toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığını göz önünde bulundurur.
Cezaevi Kurul Kararı Süreci
İdare ve gözlem kurulu, hükümlünün iyi halli olup olmadığını belirlemek için düzenli olarak toplanır. Bu değerlendirme sonucunda olumlu karar verilirse, hükümlü denetimli serbestlik hakkından yararlanabilir.
- Cezaevi kurul kararı, toplantının yapıldığı gün içinde, en geç 6 saat içinde sonuçlandırılır.
- Kurul toplantıları, genellikle her 3 günde bir yapılır ancak bu süre cezaevine göre değişebilir.
Kurulun vereceği karar, infaz sürecinde büyük bir öneme sahiptir. Olumsuz bir değerlendirme durumunda, hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanması mümkün olmayacaktır.
Denetimli Serbestlik İçin Hükümlünün Açığa Ayrılma Talebi
Denetimli serbestlik uygulaması, hükümlünün talebi üzerine başlatılabilir. Hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanabilmesi için infaz kurumuna başvurarak bir dilekçe vermesi gerekmektedir. Bu başvuru yapıldıktan sonra, idare ve gözlem kurulu, hükümlünün iyi hal durumunu değerlendirerek karar alır.
Ceza infaz kurumu idaresi tarafından hazırlanan değerlendirme raporu, infaz hâkimliğine sunulur. İnfaz hâkimliği, raporu inceleyerek denetimli serbestlik kararını verir. Ancak, hükümlü birden fazla suçtan ceza almış olsa bile, sadece bir kez denetimli serbestlikten faydalanabilir.
Adli Para Cezalarının Ödenmemesi Halinde Denetimli Serbestlik
Adli para cezası ödenmediğinde, bu ceza hapis cezasına çevrilebilir. Ancak, adli para cezası nedeniyle hapse girmek yerine, hükümlü kamuya yararlı bir işte çalıştırılabilir. Bu uygulama, 18.06.2014 tarihli ve 6545 sayılı Kanun’un 81. maddesi ile getirilmiştir.
Bu kapsamda;
- Hükümlü, her 2 saatlik çalışması karşılığında 1 gün hapis cezasından düşülerek serbest kalabilir.
- Günlük çalışma süresi en az 2, en fazla 8 saat olacak şekilde belirlenir.
Ancak hükümlü, belirlenen programa uymaz veya denetimli serbestlik görevlilerinin talimatlarını yerine getirmezse, çalıştığı günler mahsup edilerek kalan süresini açık ceza infaz kurumunda tamamlamak zorunda kalabilir. Ödenmeyen adli para cezalarının tamamı kamuya yararlı işte çalışma ile karşılanmazsa, kalan miktarın tahsili için 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
Örgütlü Suçlar ve Terör Suçları İçin Denetimli Serbestlik Uygulaması
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin 6. maddesine göre, terör veya örgütlü suçlardan hükümlü olan kişiler, örgütle bağlarını kopardıklarını kanıtlamadıkça açık ceza infaz kurumuna ayrılamazlar.
Bu hükümlülerin, örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu tarafından tespit edilmelidir. Bu şart, 5275 sayılı Kanun’da yer almamakla birlikte yönetmelikle getirilen bir düzenleme olup, genel iyi hal şartından farklı bir değerlendirme gerektirir.
Örgütlü suçlardan veya terör suçlarından hüküm giymiş kişilerin açık ceza infaz kurumuna ayrılabilmesi için;
- Örgütten ayrıldıklarına dair samimi bir beyan ve delil sunmaları gerekmektedir.
- Bu beyanlar, cezaevi idaresi tarafından detaylı bir incelemeye tabi tutulur.
Etkin Pişmanlık Hükümlerinden Yararlananlar İçin Denetimli Serbestlik
Açık Cezaevine Ayrılma Yönetmeliği’nin 6/2-c maddesine göre, etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanan kişiler için özel bir düzenleme yapılmıştır.
Buna göre;
- 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 221. maddesi veya 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu gibi düzenlemelerden yararlananlar, koşullu salıverilmelerine 2 yıldan az süre kalması halinde açık cezaevine ayrılabilir.
Bu düzenleme, suç örgütlerinden ayrılmak isteyen kişilere ceza indirimi sağlayarak topluma kazandırılmalarını teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Denetimli Serbestlik İhlal Edilirse Ne Olur?
5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesi kapsamında, belirli durumların gerçekleşmesi halinde denetimli serbestlik kararı geri alınabilir. 7242 sayılı Kanun’un 46. maddesi ile yapılan değişiklikle, denetimli serbestliğin ihlali halinde, hükümlü doğrudan kapalı ceza infaz kurumuna değil, açık ceza infaz kurumuna gönderilecektir.
Hükümlünün aşağıdaki durumları gerçekleştirmesi halinde, denetimli serbestlik hakkı sona erer:
- Denetimli serbestlik müdürlüğüne 5 gün içinde başvurmaması
- Denetim planına uymamakta ısrar etmesi
- Cezaevine geri dönmek istemesi
Denetimli serbestlik ihlal edildiğinde, denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından infaz hâkimliğine başvurularak hükümlünün açık ceza infaz kurumuna alınması talep edilir.
Denetim Süresi İçinde Yeni Ceza Alınması Durumu
Denetimli serbestlik süresi devam ederken, hükümlü hakkında yeni bir mahkumiyet kararı çıkarsa;
- Yeni ceza 3 yılın altındaysa, hükümlüye çağrı kağıdı gönderilir.
- Çağrıya uymazsa, hakkında yakalama kararı çıkartılır.
Denetimli serbestlik müdürlüğü, hükümlünün yeni ceza alması halinde, mevcut denetim sürecinin sonlandırılmasını ve infaz sürecinin yeniden başlatılmasını talep edebilir.
Denetimli Serbestlik Kararına İtiraz Hakkı
Denetimli serbestlik sürecinde verilen idari kararlar, Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu’nun 18. maddesi gereğince infaz hâkimliğine şikayet edilebilir.
- Denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından verilen ihtar ve uyarılar idari işlem niteliğinde olduğu için infaz hâkimliğine itiraz edilebilir.
- Hâkim kararlarına karşı da itiraz yolu açıktır.
Sonuç olarak, denetimli serbestlikten faydalanmak isteyen hükümlülerin iyi halli olmaları ve belirlenen yükümlülüklere uymaları gerekmektedir. Denetimli serbestlik ihlal edildiğinde, hükümlü açık cezaevine gönderilebilir ve sürecin yeniden değerlendirilmesi gerekebilir.
Avukat Muhammet Ali BEYHAN
