Maddi ve manevi tazminat davaları, hukuka aykırı bir eylem veya işlem sonucunda meydana gelen zararların giderilmesini amaçlayan hukuki süreçlerdir. Maddi tazminat davası, malvarlığında meydana gelen eksilmenin, yani maddi zararların giderilmesini hedeflerken; manevi tazminat davası ise bireyin yaşadığı üzüntü, elem ve yıpranmanın yol açtığı manevi zararların giderilmesini amaçlar.
Bu tür davalar bir arada veya ayrı ayrı açılabilir. Ticari nitelik taşımayan tüm tazminat davaları, talep edilen miktar ne olursa olsun asliye hukuk mahkemelerinde görülür.
Devletin işlem ve eylemleri nedeniyle zarara uğrayanların açtığı tazminat davasına ise “tam yargı davası” adı verilir. Bu tür davalara idari yargı yerleri olan vergi mahkemeleri veya idare mahkemeleri bakar.
Maddi ve manevi tazminat davaları çeşitli nedenlerle açılabilir.
İşte maddi ve manevi tazminat davalarının bazı çeşitleri:
- Trafik kazaları nedeniyle maddi ve manevi tazminat davaları
- Boşanma davaları ile birlikte açılan maddi ve manevi tazminat davaları
- Suç işlenmesi sonucu meydana gelen maddi ve manevi tazminat davaları
- İş kazalarından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları
- Tıbbi hatalar, yani tıbbi malpraktis nedeniyle açılan tazminat davaları
- Yazılı veya görsel basın veya sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı nedeniyle açılan manevi tazminat davaları
- Telif haklarının ihlali sonucu doğan maddi ve manevi tazminat davaları
- Sözleşme ihlali sonucu ortaya çıkan maddi ve manevi tazminat davaları
Maddi ve Manevi Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
Maddi ve manevi tazminat davasını açabilecek kişiler şunlardır: Herhangi bir konu sebebiyle, hukuka aykırı bir eylem veya işlemle karşılaşan kişi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Örneğin, trafik kazası veya iş kazası sonucunda yaralanan bir kişi, doktor hatası nedeniyle bedensel zarar gören hasta veya boşanma davası sürecindeki eşler, maddi ve manevi tazminat davası açabilirler.
Eğer tazminat davası, bir kişinin ölümüne neden olan hukuka aykırı bir eylem veya işlem kaynaklıysa, ölenin destek sağladığı yakınları da maddi tazminat davası açabilirler. Bu tür davalar genellikle "destekten yoksun kalma tazminatı" adı verilen bir tazminatla sonuçlanır. Ölen kişinin eşi, çocukları, anne-babası veya destek sağladığını kanıtlayabilen herkes, maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ölenin herhangi bir desteği olmasa bile ölümünden dolayı üzüntü duyan birinci derece yakınlar da manevi tazminat davası açabilirler. Yaralanma durumunda, yaralananın yakınları doğrudan maddi tazminat talep edemez. Ancak, ciddi bedensel zararlar meydana gelmişse, özellikle uzuv kaybı yaşanmışsa, yaralananın yakınları da manevi tazminat talep edebilirler.
Trafik Kazası Tazminat Hesaplama Aracı
Trafik Kazası Tazminat Hesaplama
Her ne kadar hesaplama aracı bizzat tarafımızca yazılmış olsa da %3 civarında sapma payı vardır. Detaylı bilgi almak için kesinlikle bir avukat ile görüşmenizde fayda var.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?
Maddi ve manevi tazminat davası, ölüm, yaralanma veya başka maddi zarara neden olan eylem veya işlemi gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişilere karşı açılır.
Haksız fiillerde, haksız fiili işleyen kişiye karşı tazminat davası açılır. Ancak, bazı durumlarda haksız fiilin yanı sıra tazminat sorumluluğu olan başka kişiler de bulunabilir. Örneğin, iş ilişkisi nedeniyle zarar veren işveren de sorumludur. Benzer şekilde, trafik kazası durumunda aracın sürücüsü ve sahibi, aracı sigortalayan sigorta şirketi de sorumlu olabilir.
Motorlu araç işletirken meydana gelen ölüm, yaralanma veya eşyanın zarara uğraması durumunda, ilgililerin tazminat sorumluluğu vardır. Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, araç sürücüsü, sahibi, işleteni ve sigorta şirketi aleyhine açılabilir.
Doktor hatası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, hatayı yapan doktora, çalıştığı hastaneye veya sağlık kuruluşuna karşı açılabilir. Eğer doktor devlet görevlisiyse, Sağlık Bakanlığına karşı dava açılabilir. Üniversite veya vakıf hastanesinde çalışan bir doktor ise, ilgili üniversiteye veya vakfa karşı tazminat davası açılabilir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nasıl ve Nerede Açılır?
Maddi ve manevi tazminat davası, davalının ikametgahında veya tüzel kişi ise merkezinin bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemesinde açılabilir. Eğer birden fazla davalı varsa, dava herhangi birinin yerleşim yerinde açılabilir. Örneğin, trafik kazasına sebep olan aracı sigortalayan şirketin merkezi Ankara/Çankaya’da, araç sahibinin ikametgahı Ankara/Keçiören’de ve araç sürücüsünün adresi Ankara/Akyurt’ta olsa bile, tazminat davası Ankara Adliyesi, Ankara Akyurt Adliyesi'nde açılabilir.
Sözleşmenin ihlali nedeniyle açılacak tazminat davaları, yukarıda belirtilen yetkili mahkemelerde veya sözleşmenin ifa edileceği yerdeki asliye hukuk mahkemesinde de açılabilir.
Haksız fiil nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, yukarıda belirtilen genel yetkili mahkemelerde açılabilir ve aşağıdaki mahkemelerde de açılabilir:
- Haksız fiilin işlendiği yer mahkemesinde.
- Zarar haksız fiilin işlendiği yerden başka bir yerde meydana gelmişse, zararın meydana geldiği yerde.
- Haksız fiillerde zarar görenin ikametgahında.
Ticari iş veya işlemlerden kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları için ise asliye ticaret mahkemesi görevlidir.
Maddi Tazminat Davasında Neler İstenebilir ?
Bedensel Zarar (Yaralanma) Halinde Maddi Tazminatın Kapsamı
Geçici işgöremezlik nedeniyle ortaya çıkan kayıplar, kişinin bir olay sonucunda kalıcı bir sakatlık yaşamadığı ancak iyileşinceye kadar çalışamadığı süre boyunca uğradığı maddi zararları içerir. Sürekli işgöremezlik ise kalıcı sakatlık sonucunda ortaya çıkan, kişinin çalışma gücünde ve kazancında meydana gelen kayıpları ifade eder. Maddi tazminat, doktor raporuyla belirlenen maluliyet oranı üzerinden hesaplanır.
Tedavi giderleri ve tedavi süresince yapılan diğer masraflar da maddi tazminat talebinin bir parçasıdır.
Ekonomik geleceğin olumsuz etkilenmesinden kaynaklanan maddi kayıplar da dikkate alınır.
Ölüm Halinde Maddi Tazminatın Kapsamı
Ölüm durumunda maddi tazminat talebi, Borçlar Kanunu'nun 53. maddesinde belirtilmiştir. Ölüm nedeniyle uğranılan ve istenebilecek maddi zararlar özellikle şunları içerir:
- Cenaze masrafları.
- Eğer ölüm anında gerçekleşmemişse, tedavi giderleri ve çalışma gücünün azalmasından veya kaybından doğan kayıplar.
- Ölen kişinin sağladığı desteğin yoksun kalan kişilerin bu kayıpları. Bu tazminat, ölenin anne, baba, eş ve çocukları tarafından talep edilebilir.
Manevi Tazminat Ne Zaman İstenir ?
Manevi tazminat, kişilik değerlerinin saldırıya uğraması durumunda istenebilecek bir tazminat türüdür. Kişilik değerleri, bireyin haklarını oluşturan kavramlar olup, kanunda net bir şekilde tanımlanmamıştır. Ancak, Yargıtay kararlarına göre manevi tazminat talep edilebilecek kişilik hakları şunlardır:
- Kişinin yaşamı: Örneğin, bir kişinin annesi öldürüldüğünde, bu durum manevi tazminat talep etme hakkını doğurabilir.
- Kişinin sağlığı: Örneğin, doktor hatası sonucunda sakat kalan bir kişi manevi tazminat talep edebilir.
- Kişinin vücut bütünlüğü: Örneğin, iş kazası sonucunda eli kopan bir kişi manevi tazminat isteyebilir.
- Kişinin ruh bütünlüğü: Örneğin, suç işlenmesi veya internet üzerinden mobbinge maruz kalan ve ruh sağlığı bozulan bir kişi manevi tazminat talep edebilir.
- Diğer fiziksel, duygusal ve sosyal kişilik değerleri: Kişinin üzüntü veya elem duymasına neden olan diğer durumlar da manevi tazminat talep etme hakkını doğurabilir.
Her üzücü olayın manevi tazminat talep etmeye yetkili kılmayabileceği unutulmamalıdır. Bunun için, kişilik değerlerinin saldırıya uğraması gerekmektedir.
Manevi Tazminat Nasıl Hesaplanır?
Manevi tazminat miktarı, teknik bir hesaplama yöntemi bulunmamaktadır. Bu miktar, belirli kriterler değerlendirilerek belirlenir. Manevi tazminatın miktarını etkileyen kriterler şunlardır:
- Somut Durumun Özellikleri: Olayın niteliği, taraflar arasındaki ilişki ve olayın etkileri gibi faktörler dikkate alınır.
- Tarafların Mali Durumları: Tazminat alacaklısının ve sorumlusunun mali durumu göz önünde bulundurulur.
- Tarafların Kusur Oranları: Olayda tarafların kusur oranları belirlenir ve buna göre tazminat miktarı hesaplanır.
- Manevi Zararın Büyüklüğü: Olayın neden olduğu manevi zararın büyüklüğü değerlendirilir. Örneğin, ölüm, yaralanma veya sadece üzüntü duyma gibi durumlar göz önünde bulundurulur.
- Paranın Satın Alma Gücü: Olayın meydana geldiği tarih itibarıyla paranın satın alma gücü hesaba katılır.
Manevi tazminatın belirlenecek miktarı, tazminat alacaklısını zenginleştirmemeli ve tazminat sorumlusunu fakirleştirmemelidir. Hakim, her somut olayın özelliklerine uygun olarak takdir hakkını kullanırken, kararının gerekçesinde bu hususları açıkça belirtmelidir.
Manevi tazminat, zarara uğrayan kişinin manevi huzurunu sağlamayı ve tazminata benzer bir fonksiyonu yerine getirmeyi amaçlar. Bu nedenle, takdir edilen miktar, tatmin duygusunu sağlamak için gerekli olan kadar olmalıdır. İçtihadı Birleştirme Kararı'nın gerekçesinde belirtilen özel haller ve şartlar da dikkate alınarak, miktar belirlenmelidir. Bu özel haller ve şartlar her olaya göre değişebileceğinden, hakim objektif ölçülere dayanarak takdir hakkını kullanırken etkili olan nedenleri açıkça göstermelidir (Y17HD-K.2020/6696).
Maddi Tazminat Nasıl Hesaplanır?
Maddi tazminat, belirli kriterlere dayalı matematiksel hesaplamalarla belirlenen bir tazminat türüdür. Maddi tazminatın hesaplanmasında göz önünde bulundurulan temel unsurlar şunlardır:
- Doğrudan Uğranılan Maddi Zarar: Olayın neden olduğu doğrudan maddi zararlar, tazminat miktarının belirlenmesinde önemli bir unsurdur. Bu zararlar, tedavi masrafları, iş kaybı, araç veya mal kaybı gibi somut maddi kayıpları içerir.
- Tarafların Kusur Oranı: Olayda kusuru bulunan tarafların kusur oranları belirlenir. Bu oranlar, tazminat miktarının hesaplanmasında etkilidir. Kusur oranları, olayın meydana geliş şekli, tarafların sorumlulukları ve davranışları dikkate alınarak belirlenir.
- Maluliyet Durumu: Eğer olay sonucunda bir maluliyet varsa, maluliyet derecesi tespit edilir. Bu derece, kişinin yaşamında meydana gelen kalıcı değişiklikleri ifade eder. Maluliyet oranı, tazminat miktarının belirlenmesinde önemli bir faktördür.
- Ölüm Durumu: Eğer olay sonucunda bir ölüm meydana gelmişse, ölen kişinin yaşı ve destek olunan kişilerin yaşları dikkate alınır. Bu bilgiler, ölen kişinin gelir durumu ve destek olunan kişilerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak tazminat miktarının belirlenmesinde etkilidir.
Bu unsurların yanı sıra, maddi tazminatın hesaplanmasında diğer faktörler de göz önünde bulundurulabilir. Ancak, genel olarak bu unsurlar, maddi tazminat miktarının belirlenmesinde temel referans noktalarını oluşturur.
İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
İş kazası, işyerinde veya iş sırasında meydana gelen olaylar sonucunda işçilerin zarar gördüğü durumlardır. Bu tür kazaların ardından işçiler veya yakınları, iş kazası tazminat davası açabilirler. Tazminat miktarı, kazazedeli veya yakınlarının bakiye ömrü esas alınarak hesaplanır ve bu hesaplamada aktif ve pasif dönemde elde edeceği kazançlar dikkate alınır. Özel tablolar kullanılarak işçinin bakiye ömrü belirlenir.
Trafik Kazası Sebebiyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Trafik kazaları, karayollarında meydana gelen ve araçların birbirine, yayalara veya nesnelere çarpması sonucu oluşan olaylardır. Bu tür kazalarda hem malvarlığı hem de bedensel zararlar meydana gelebilir. Trafik kazası mağdurları veya yakınları, hem maddi hem de manevi tazminat talep edebilirler. Mağdurun bedensel zararları için maluliyet oranı, uygun bakım ve tedavi sonucunda tespit edilir ve bu oran tazminat hesaplamasında kullanılır.
Sözleşme İhlali Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Sözleşme ihlalleri, çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir ve alım satım, gayrimenkul satış vaadi veya şufa gibi farklı türlerde olabilir. Sözleşmenin eksik ifası, ifa edilmemesi veya haksız feshedilmesi gibi durumlarda tarafların birbirinden maddi ve manevi tazminat talep etme hakları doğar.
Suç İşlenmesi Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Suç işlenmesi, kasıtlı veya taksirli bir hareket sonucunda hukuka aykırı bir eylem gerçekleştirilmesiyle ortaya çıkar ve kişiye maddi ve manevi zararlar verebilir. Mağdur, suç işlenmesi halinde hem maddi hem de manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir. Özellikle internet üzerinden işlenen hakaret, tehdit, şantaj gibi suçlar sıklıkla tazminat davasına konu olmaktadır.
Boşanma Davası ile Birlikte Açılan Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Boşanma davası, tarafların evlilik birliğini sonlandırdığı bir davadır ve taraflar boşanma davası sırasında karşı tarafın kusurlu hareketleri nedeniyle uğradıkları zararları maddi ve manevi tazminat davasında talep edebilirler.
Telif Hakları Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Telif hakları, yaratıcı emeğin ürünlerini korur ve günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte telif hakları sıklıkla ihlal edilmektedir. Bir eserin izinsiz kullanılması veya kendi eseriymiş gibi yayımlanması gibi durumlar telif haklarını ihlal eder ve bu durumda hak sahibi maddi ve manevi tazminat talep edebilir. Telif hakları ihlali, Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi'nde yargılanabilir.
Hatalı Doktor Uygulamasından Kaynaklanan Tazminat Davası (Tıbbi Malpraktis)
Tıbbi malpraktis, doktorun hastaya yanlış teşhis veya tedavi uygulaması sonucunda ortaya çıkan zararlara dayalı bir tazminat davası türüdür. Bu durumda doktorun, bilgisizlik, tecrübesizlik veya ihmal nedeniyle hastaya zarar vermesi söz konusudur. Doktor hatası sonucunda zarar görenler, hem maddi hem de manevi tazminat talep edebilirler. Ancak, doktorun sorumluluğu, usulüne uygun bir tedavi uygulanmasına rağmen gelişen komplikasyonlardan kaynaklanmıyorsa söz konusu olmaz.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Süresi ve Zamanaşımı
Tazminat davası açma süresi, davaya konu olan olayın türüne ve hukuki dayanağına göre değişiklik göstermektedir. Bu süreler genellikle belirli yasal düzenlemelere tabidir. İşte maddi ve manevi tazminat davası açma süresi ve zamanaşımı ile ilgili temel ilkeler:
- Suç Teşkil Eden Fiiller: Maddi ve manevi tazminat davası, suç teşkil eden fiillerden kaynaklanıyorsa, dava zamanaşımı süresi genellikle ceza hukuku kurallarına tabidir. Suç teşkil eden fiiller için öngörülen dava zamanaşımı süresi ne ise, tazminat davası açma süresi de odur.
- Haksız Fiiller: Haksız fiillerden kaynaklanan tazminat davalarında genel zamanaşımı süresi, fiilin ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl veya fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıldır.
- Boşanma Davası: Boşanma davası sonrası maddi ve manevi tazminat davası açma süresi, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıldır.
- Sözleşme İhlali: Sözleşme ihlali nedeniyle açılan tazminat davalarında genel zamanaşımı süresi 10 yıldır.
- Trafik Kazası: Trafik kazası nedeniyle açılan maddi ve manevi tazminat davasının zamanaşımı süresi, kazanın meydana gelmesi ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl veya fiilin işlendiği tarihten itibaren 10 yıldır. Ancak, ölüm veya yaralanma durumunda ceza hukuku zamanaşımı süresi uygulanabilir.
Tazminat davası açma süresi ve zamanaşımı, davaya konu olan olayın niteliğine ve yasal düzenlemelere bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu sürelerin dikkatlice takip edilmesi önemlidir, aksi takdirde davalar zaman aşımına uğrayabilir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Ne Kadar Sürer?
Tazminat davaları genellikle bir dizi aşamadan geçer ve bu aşamaların tamamlanmasıyla sonuçlanır. Tanık ifadelerinin alınması, maluliyet oranının belirlenmesi, kusurun tespiti ve maddi zararın hesaplanması gibi süreçler bu davaların uzunluğunu etkiler. Mahkeme, tarafların iddialarını ve delillerini değerlendirir ve gerekli tespitleri yapar. Örneğin, taraflar bilirkişi raporuna itiraz edebilir ve mahkeme bu itirazları değerlendirerek kararını verir. Bu süreçlerin tamamlanması ve tarafların itirazlarının incelenmesi tazminat davasının ne kadar süreceğini belirler.
Tazminat davaları genellikle yerel mahkemelerde görülür ve bu mahkemelerdeki davalar genellikle ortalama 1,5 ila 2 yıl arasında sonuçlanır. Ancak, her dava farklıdır ve süreç davaya özgüdür. Tarafların işbirliği, delil toplama süreci ve mahkemenin yoğunluğu gibi faktörler de davaların süresini etkileyebilir.
Sık Sorulan Sorular
Maddi ve manevi tazminat davası hangi durumlarda açılır?
Maddi ve manevi tazminat davaları, bir zarara neden olan kişiye karşı açılır. Bu zararın meydana gelmesine sebep olan ve genellikle bir borca veya hukuka aykırı bir eylemde bulunan kişiye karşı dava açılır. Davacı, haksız fiilin sonuçlarından zarar gördüğünü iddia ederek tazminat talep eder. Mahkeme, davacının iddialarını ve delillerini değerlendirerek bir karara varır ve haksız fiili işleyen kişinin tazminat ödemesine hükmedebilir. Tazminat, zarar görenin uğradığı maddi kayıpları karşılamak amacıyla verilirken, aynı zamanda manevi zararların telafisi için de ödenir.
Manevi tazminat neye göre belirlenir?
Hakim, manevi tazminat miktarını belirlerken birçok faktörü dikkate almalıdır. Bunlar arasında somut olayın özellikleri, zarar görenin ekonomik ve sosyal durumu, paranın alım gücü, maluliyet oranı, beden gücü kaybından kaynaklanan acı ve ızdırap gibi faktörler önemlidir. Özellikle manevi tazminat davalarında, zarar görenin yaşadığı psikolojik etkilerin, duygusal acıların ve gelecekte yaşanabilecek olası zorlukların dikkate alınması gerekmektedir. Hakim, bu faktörleri objektif bir şekilde değerlendirerek adil bir karar vermelidir. Bu şekilde, tazminat miktarı zarar görenin yaşadığı mağduriyetin gerçek boyutlarına uygun olarak belirlenmiş olur.
Maddi ve manevi tazminat davası ayrı ayrı açılabilir mi?
Maddi ve manevi tazminat davaları genellikle ayrı ayrı veya birlikte açılabilir. Maddi tazminat davası, bir kişinin malvarlığında meydana gelen zararın tazmini için açılırken, manevi tazminat davası ise kişinin yaşadığı ruhsal acı, keder, üzüntü, itibar kaybı gibi duygusal zararların tazmini için açılır. Her iki tür tazminat davasında da, zararın hukuka aykırı bir işlem veya eylem sonucu meydana gelmiş olması gerekmektedir. Bu nedenle, tazminat talep eden kişi, zarara sebep olan eylemin hukuka aykırı olduğunu kanıtlamak zorundadır. Bu şekilde, hem maddi hem de manevi zararlar için adaletin sağlanması amaçlanır.
Manevi tazminat kimlere verilir?
Ölen kişinin eşi, çocukları, anne-babası veya destek aldığı diğer kişiler, ölüm nedeniyle yaşadıkları manevi zararlar için maddi ve manevi tazminat davası açabilirler. Maddi tazminat, ölen kişinin desteğinden yoksun kalan kişilerin maddi kayıplarını tazmin etmeyi amaçlar. Bu maddi kayıplar, genellikle ölen kişinin ailesinin geçimini sağlamak için yaptığı maddi katkıların kaybı olarak değerlendirilir. Manevi tazminat ise ölen kişinin ölümü nedeniyle yaşadıkları duygusal acı, keder ve ızdırap gibi manevi zararların tazmini için talep edilir. Bu tür tazminat davalarında, yakınların ölümden kaynaklanan manevi acılarını ve üzüntülerini kanıtlamaları gerekebilir.
Hangi konularda tazminat davası açılır?
tazminat davası genellikle bir haksız fiilin, borç ve alacak ilişkisinin veya sözleşmenin ihlalinin sonucunda ortaya çıkan zararın tazmini için açılır. Bu durumda, davacının zarar gördüğü olayla tazminat istemi arasında bir nedensellik bağı olmalıdır. Yani, zarar gören kişi, yaşadığı zararın haksız bir eylem veya ihlal sonucunda meydana geldiğini kanıtlamalıdır. Bu bağlamda, tazminat davaları genellikle zararın haksız bir fiil veya ihlal nedeniyle meydana geldiğine dair delillerle desteklenir.
Av. Muhammet Ali BEYHAN
