A) İlamsız İcra Takibi Genel Olarak
İcra takibi, hukuki bir süreç olup alacaklıya, borçludan olan alacağını tahsil etme hakkı tanıyan bir yoldur. Hukuk sistemimizde, alacaklının yasal mevzuatın belirlediği usul ve esaslara uygun olarak devlet organına başvurması gerekmektedir. Bu sürecin adı, cebri icra olarak geçer. İcra takibi, alacaklının, borçlunun mallarını kullanarak alacağını tahsil etme amacını taşıyan bir hukuki işlemdir ve yasal mevzuatın belirlediği çerçevede icra müdürlüğüne başvurularak başlatılır.
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nda düzenlenen takip yolları, alacağın türüne göre farklılık gösterir. İlamsız icra takibi ve ilamlı icra takibi genel olarak karşımıza çıkan iki temel takip türüdür. İflas hukuku kapsamındaki takip türleri ise başka bir konunun detayını oluşturur.
B) İlamsız İcra Takibi
İlamsız icra, sadece para ve teminat alacaklarına özgü bir takip yoludur. Bu takibi başlatmak için herhangi bir mahkeme kararına gerek yoktur, bu da ilamlı icra takibinden ayıran bir özelliktir. İlamsız icra takibi, genel haciz yoluyla icra takibi (Örnek No: 7) , kambiyo senetlerine mahsus icra takibi (Örnek No:10), kiralanan taşınmazların ilamsız tahliyesi (Örnek No 13 ve 14) ve rehnin paraya çevrilmesi (Örnek No: 8 ve 9) yoluyla ilamsız takip gibi alt türler içerebilir.
C) İlamsız İcra Takibi (Genel Haciz Yoluyla)
Genel haciz yoluyla ilamsız icra takibi, en sık karşılaşılan icra takibi türlerinden biridir. Alacaklının, mahkeme kararı veya belge ibraz etmeksizin borçlu aleyhine genel haciz yoluyla ilamsız icra takibi başlatma hakkı bulunmaktadır. Bu takip, sadece para ve teminat alacaklarına yöneliktir ve herhangi bir belge sunma zorunluluğu yoktur.
C.1) İlamsız İcra Takibi Süreci:
- Başvuru: Alacaklı, yetkili icra müdürlüğüne başvurur.
- Ödeme Emri: İcra müdürlüğü, borçlu tarafına ödeme emri gönderir, bu emirde borcun miktarı ve ödeme süresi belirtilir.
- İtiraz Hakkı: Borçlu, ödeme emrine itiraz hakkını kullanabilir; yedi gün içinde mahkemeye başvurarak itiraz edebilir.
- Haciz ve Satış: Borçlu itiraz etmez veya itiraz reddedilirse, alacaklı borçlunun malvarlığına haciz koyabilir. Haciz konulan mal veya haklar, satışa çıkarılarak alacak tahsil edilir.
D) İtiraz Nasıl Yapılır ?
Borçlu, ödeme emrine usule uygun bir şekilde (7) yedi gün içerisinde itiraz etme hakkına sahiptir. Borçlu icra takibinin yapıldığı icra müdürlüğüne borca yazılı veya sözlü olarak itiraz etmesi halinde icra takibi olduğu yerde durur.
İtiraz, borca ya da imzaya karşı olabilir. İtirazın geçerli olması durumunda icra takibi durur ve alacaklının, itirazın iptali veya belgenin duruma göre itirazın kaldırılması (İİK md. 68) için mahkemeye başvurması gerekebilir.
D.1) Gecikmiş İtiraz:
- Süre: Borçlu, ödeme emrine yedi gün içerisinde itiraz etmemişse, itiraz hakkını kaybeder. Ancak, belirli durumlarda gecikmiş itiraz hakkı doğabilir.
- Engel Sebepleri: Borçlu, hastalık, doğal afet veya tebligatın yapılamaması gibi sebeplerle süresinde itiraz edememişse, bu durumun ortadan kalkmasından itibaren üç gün içinde gecikmiş itirazda bulunabilir.
E) Süresinde Yapılmayan İtiraz
Ödeme emrine itiraz süresi yedi gündür, ancak bu süre içinde itiraz yapılamayan durumlar için gecikmiş itiraz mümkündür. Borçlu, süresinde ödeme emrine itiraz edemediği durumları, iradesine bağlı olmayan engel sebepleriyle açıklayarak itirazını gerçekleştirebilir.
F) İtirazın Kaldırılması veya İtirazın İptali
İlamsız icra takibi kapsamında borçlu, ödeme emrine yedi gün içinde itiraz ettiğinde icra derhal durdurulur. Alacaklı, borçlu tarafından yapılan itirazın haksız olduğunu düşünüyorsa itirazın kaldırılması veya itirazın iptali için mahkemeye başvurabilir. İcra mahkemesinin bu konuda vereceği karar, takibin devamını ya da durdurulmasını belirleyecektir.
G) Haciz ve Satış
Haciz, icra takibinin kesinleşmesinin ardından alacaklının, borçlunun malvarlığını inceleyerek dosya borcuna yetecek kadar miktarı cebren tahsil etme amacını taşır. Haciz için borçlu mal beyanında bulunmalıdır. Haciz, İİK m.82'de sayılan mal ve haklara uygulanamaz. Haciz talebi için alacaklının önceden masrafları ödemesi gerekmektedir. Haciz işlemi, belirli mal ve haklar üzerinde uygulanabilir.
Satış isteme süresi bir yıldır ve bu süre içinde alacaklı, mahcuz malların satışını talep edebilir. Satış bedelinden önce masraflar düşüldükten sonra kalan miktar alacaklıya ödenir. Birden fazla alacaklı varsa, icra müdürlüğünce bir sıra cetveli düzenlenir ve alacaklıların durumu belirlenir. Bu sıra cetveline karşı hukuki yollara başvurulabilir.
Satış bedeli yeterli olmazsa ve borçlunun başka malvarlığı tespit edilemezse, alacaklının talebi üzerine borç tutarı kadar aciz vesikası düzenlenir. Dosya borcu ödenmezse veya aciz vesikası düzenlenmezse, icra takibi devam eder.
Satış isteme süresi bir yıldır. Borçlu, mal beyanında bulunmaz veya satış isteme süresi içinde talepte bulunmazsa, mahcuz mal üzerindeki haciz düşer. Satış sonrasında elde edilen meblağ, alacaklının masrafları düşüldükten sonra ödenir.
İcra takibi, borcun ödenmesi veya aciz vesikası düzenlenerek sona erer. Hukuki süreç boyunca takip edilen usullere uygun davranmak önemlidir, aksi halde tarafların hakları zarar görebilir.
G.1) Haciz ve Satış İşlemleri:
- Haciz: İcra müdürlüğü, alacaklı talebi üzerine borçlunun malvarlığına haciz koyar.
- Satış: Haciz konulan mal veya haklar, alacaklı tarafından satışa çıkarılır.
- Satış Bedeli: Satıştan elde edilen bedel, masraflar düşüldükten sonra alacaklıya ödenir.
- Aciz Vesikası: Satış bedeli borcu kapatmazsa veya borçlu başka malvarlığına sahip değilse, alacaklı aciz vesikası talep edebilir.
Ğ) Aciz Vesikası ve Sonuçları
Dosya borcu ödenmez veya aciz vesikası talep edilmezse, icra takibi sona ermez. Bu durumda, alacaklı, mahcuz malın satışını talep edebilir. Satış süreci için gerekli masrafları karşılamak üzere alacaklı, icra müdürlüğüne başvurabilir. 30 Kasım 2021 tarihinden itibaren, satış isteme süresi tüm mahcuz mallar için bir yıldır. Bu süre içinde satış talep edilmezse, mahcuz mal üzerindeki haciz düşer.
Kanun değişiklikleri ile birlikte, belirli koşullar altında borçluya da satış yetkisi verilmiştir. Borçlu, mallarının satışı konusunda belirli şartları yerine getirirse, mahcuz malı satabilir.
