Hapis Cezası Nasıl Ertelenir? Hapis Cezasının Ertelenme Şartları
Hapis cezasının ertelenmesi, Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi kapsamında düzenlenmiş bir ceza hukuku kurumudur. Bu hüküm uyarınca, belirli şartları taşıyan kişiler hakkında verilen kısa süreli hapis cezalarının ceza infaz kurumunda çektirilmesi yerine, denetim süresi içerisinde infaz edilmiş sayılması sağlanabilir. Hapis cezası erteleme kararı verilebilmesi için mahkemece hükmolunan cezanın süresi iki yıl veya daha az olmalıdır. Ancak, hükümlü on sekiz yaşını doldurmamış ya da altmış beş yaşını bitirmişse, bu süre üç yıla kadar uzayabilir.
Erteleme kararı verilebilmesi için kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması gerekir. Ayrıca sanığın yargılama sürecindeki tutum ve davranışları dikkate alınarak, tekrar suç işlemeyeceğine ilişkin olumlu kanaatin oluşması gerekmektedir. Mahkeme, hapis cezası durdurma kararı verirken aynı zamanda mağdurun zararının giderilmesini de bir koşul olarak getirebilir. Bu durumda zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekir. Koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infazı devam eder, ancak koşulun sağlanmasıyla birlikte infaz hâkimi tarafından hükümlü serbest bırakılır.
Hapis cezası ertelenen kişi için en az bir yıl, en fazla üç yıl sürecek bir denetim süresi belirlenir. Bu süre içinde hükümlüye çeşitli yükümlülükler getirilebilir. Örneğin bir kamu kurumunda çalışma, meslek edinme kurslarına katılma veya bir uzmanın rehberliğinde denetim altına alınma gibi yükümlülükler uygulanabilir. Denetim süresi boyunca yükümlülüklere uygun davranılması ve yeni bir kasıtlı suç işlenmemesi durumunda, hapis cezası infaz edilmiş kabul edilir. Aksi durumda, erteleme kararı kaldırılarak cezanın infazına hükmedilir.
Hapis Cezası Ne Kadar Süre Ertelenebilir?
Hapis cezasının ne kadar süreyle ertelenebileceği, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi uyarınca belirlenmektedir. Erteleme süresi, esasen mahkeme tarafından hükmolunan cezanın süresiyle doğrudan ilişkilidir. Bu hükme göre, yalnızca iki yıl veya daha az süreli hapis cezaları ertelenebilir. Ancak, sanığın özel durumu dikkate alınarak bu süre üç yıla kadar çıkarılabilir. Buna göre; suçun işlendiği tarihte on sekiz yaşından küçük olanlar ile altmış beş yaşından büyük olanlar bakımından ertelemeye elverişli hapis cezasının sınırı üç yıldır.
Erteleme kararı verildiği takdirde, mahkeme hükümlü hakkında bir denetim süresi belirler. Bu denetim süresi, bir yıldan az ve üç yıldan fazla olamaz. Ayrıca, belirlenen sürenin alt sınırı, mahkûm olunan hapis cezası süresinden az olamaz. Örneğin bir yıl hapis cezası ertelenmişse, denetim süresi en az bir yıl olmak zorundadır. Bu süre içerisinde hükümlünün belirli yükümlülüklere tabi tutulması mümkündür. Bu yükümlülükler arasında bir meslek edinme programına katılma, kamu yararına hizmetlerde bulunma veya eğitim alma gibi şartlar yer alabilir.
Mahkeme, denetim süresi boyunca hükümlünün tekrar suç işlemeyeceği kanaatine varır ve yükümlülüklere riayet edildiğini tespit ederse, ceza infaz edilmiş sayılır. Ancak denetim süresinde kasıtlı bir suç işlenmesi veya yükümlülüklere uyulmaması hâlinde, hapis cezası erteleme kararı iptal edilerek infaz süreci başlatılır.
Hapis Cezası Erteleme Başvurusu Nasıl Yapılır?
Hapis cezasının ertelenmesine ilişkin başvuru süreci, Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi çerçevesinde yürütülmekte olup, bu başvuru mahkemece verilen kısa süreli hapis cezaları için mümkündür. Erteleme talebi, cezanın verildiği mahkeme tarafından hüküm sırasında değerlendirildiği için, esasen başvuru, yargılamanın son aşamasında veya hükmün açıklanmasından hemen önce yapılmalıdır. Hapis cezası erteleme başvurusu, sanık, müdafi veya yasal temsilcisi tarafından doğrudan duruşmada sözlü olarak veya dilekçe ile sunulabilir.
Erteleme talebi sunulurken, mahkemenin dikkate alacağı hususlar arasında sanığın kişisel özellikleri, yargılama sürecindeki tutumu, pişmanlık göstergeleri ve yeniden suç işlemeyeceği yönündeki kanaatin oluşmasını sağlayacak davranışları yer alır. Bu nedenle başvuru sadece teknik bir işlem değil, aynı zamanda mahkemenin takdirine sunulan bir değerlendirme talebidir. Hapis cezası durdurma anlamı taşıyan bu başvuru kapsamında, sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması şarttır.
Başvurunun kabulü hâlinde, mahkeme sanık hakkında bir denetim süresi belirler ve bu süre içinde yerine getirilmesi gereken yükümlülükleri hükümde açıkça gösterir. Denetim süresi bir yıldan az ve üç yıldan fazla olamaz; ayrıca cezanın süresinden daha kısa belirlenemez. Eğer mağdura zarar verilmişse, mahkeme erteleme kararını bu zararın aynen iade, eski hale getirme veya tazmin edilmesi koşuluna bağlayabilir.
Başvuru, hüküm kesinleşmeden yapılmalıdır. Karar verilmemesi hâlinde, ceza infaz aşamasına geçtiğinde artık erteleme değil, sadece infaz durdurma veya infaz erteleme başvuruları söz konusu olabilir. Bu nedenle, hapis cezası erteleme talebinin yargılamanın hüküm aşamasında sunulması büyük önem taşır.
Hapis Cezası Erteleme Kararı Kim Tarafından Verilir?
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesine göre, hapis cezasının ertelenmesine ilişkin karar, cezanın verildiği mahkeme tarafından hükümle birlikte verilir. Erteleme kararı, cezanın infaz aşamasına geçmeden, hükmün açıklanması sırasında verilir. Yani, hapis cezası erteleme kararı doğrudan hüküm veren ceza mahkemesi tarafından, sanığın kişisel ve sosyal durumu ile suçun niteliği dikkate alınarak verilir. Mahkeme, sanığın geçmişi, yargılama sürecindeki tutumu ve gelecekte suç işlemeyeceği yönündeki kanaate dayanarak bu kararı tesis eder.
Ceza ertelenmesine ilişkin değerlendirme resen yapılabileceği gibi, sanık veya müdafi tarafından da talep edilebilir. Ancak, karar mercisi her zaman mahkemedir. Erteleme kararı verilmesi durumunda mahkeme ayrıca denetim süresini ve bu süre zarfında hükümlünün uyması gereken yükümlülükleri de belirler. Bu yükümlülükler arasında bir meslek edinme programına katılma, kamu yararına çalışma gibi yükümlülükler yer alabilir. Mahkeme, erteleme kararını mağdurun zararının giderilmesi şartına da bağlayabilir.
Mahkemece verilen erteleme kararına karşı istinaf ve temyiz kanun yolları açıktır. Bu bağlamda, erteleme kararı yargılamayı yapan ceza mahkemesinin takdir yetkisi içerisinde olup, denetim sürecinin uygulanmasına ilişkin işlemler ise cezanın infazı aşamasında infaz hâkimi tarafından yürütülür. Dolayısıyla, hapis cezası durdurma veya infazın ertelenmesi yönündeki teknik uygulamalar da yine infaz yargılaması kapsamında değerlendirilir.
Ertelenen Hapis Cezası Sicile İşler mi?
Evet, ertelenen hapis cezası adli sicil kaydına işlenir. Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi uyarınca, hapis cezasının ertelenmesi, cezanın infazının belirli şartlara bağlı olarak cezaevinde çektirilmemesi anlamına gelir. Ancak bu durum, mahkemece verilmiş ve kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararının varlığını ortadan kaldırmaz. Bu nedenle, ertelenen hapis cezası adli sicil kaydına geçirilir.
Adli sicil kaydına, mahkûmiyet kararının yanı sıra, erteleme kararı, denetim süresi ve bu sürenin yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirilmesi halinde cezanın infaz edilmiş sayıldığına dair bilgiler de işlenir. Eğer denetim süresi içinde yükümlülüklere uyulmaz veya yeni bir suç işlenirse, mahkeme erteleme kararını geri alabilir ve cezanın infaz kurumunda çektirilmesine karar verebilir. Bu durumda, cezanın infazına ilişkin bilgiler de adli sicil kaydına eklenir.
Denetim süresinin yükümlülüklere uygun ve iyi halli olarak tamamlanması halinde, ceza infaz edilmiş sayılır ve adli sicil kaydı silinerek arşiv kaydına alınır. Arşiv kaydı, belirli sürelerin geçmesiyle silinebilir. Bu süreler, cezanın türüne ve niteliğine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, cezanın infaz edilmesinden itibaren 5 yıl, memnu hakların iadesi kararı alınması halinde 15 yıl, alınmaması halinde ise 30 yıl sonra arşiv kaydı silinebilir.
Adli sicil kaydının sildirilmesi hakkında detaylı bilgi almak için tıklayınız.
Hapis Cezası Kaç Kez Ertelenebilir?
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi uyarınca, hapis cezasının ertelenmesi, belirli koşulların sağlanması halinde mümkündür. Ancak, bu erteleme kararlarının sayısı konusunda kanunda açık bir sınırlama bulunmamaktadır. Bu nedenle, kişi hakkında birden fazla hapis cezası ertelenmesi kararı verilebilir. Ancak, her bir erteleme kararı için ayrı ayrı değerlendirme yapılması ve ilgili şartların sağlanması gerekmektedir.
Hapis cezasının ertelenmesi için öncelikle cezanın süresinin iki yıl veya daha az olması gerekmektedir. Ancak, suçun işlendiği tarihte on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş kişiler için bu süre üç yıla kadar çıkabilir. Ayrıca, kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması ve mahkemenin, kişinin tekrar suç işlemeyeceğine dair kanaat getirmesi gerekmektedir.
Eğer kişi, daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmişse, bu durum sonraki erteleme kararları için engel teşkil eder. Dolayısıyla, bir kişi hakkında birden fazla erteleme kararı verilebilmesi için, her bir suç için ayrı ayrı değerlendirme yapılmalı ve yukarıda belirtilen şartların her biri için sağlanması gerekmektedir.
Hangi Hapis Cezaları Ertelenebilir?
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi kapsamında yalnızca belirli şartları taşıyan kısa süreli hapis cezaları ertelenebilir. Ertelemeye konu olabilecek hapis cezası, süre bakımından sınırlıdır ve yalnızca iki yıl veya daha az süreli olan mahkûmiyetler için geçerlidir. Bu süre sınırı, sanığın yaşına göre farklılık gösterebilir. Şöyle ki, suç tarihinde on sekiz yaşını doldurmamış olan çocuklar veya altmış beş yaşını bitirmiş olan yaşlılar bakımından ertelemeye elverişli hapis cezasının süresi üç yıla kadar çıkabilir.
Ertelemeye uygunluk yalnızca ceza süresiyle sınırlı değildir. Hapis cezası erteleme kararı, ancak cezanın miktarı dışında, suçun türü bakımından da uygun olması halinde uygulanabilir. Özellikle kasten işlenen suçlar bakımından, failin geçmişte üç aydan fazla süreli kasıtlı bir hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması şarttır. Bu anlamda taksirli suçlardan doğan mahkûmiyetler ertelemeye engel teşkil etmezken, bilinçli taksir içeren suçlar dahil değildir.
Erteleme, yalnızca doğrudan verilen hapis cezalarına uygulanabilir. Eğer mahkemece hükmedilen ceza adli para cezasına çevrilmişse, bu ceza artık infaz süreci dışında bir hüküm haline geldiği için ertelenemez. Ayrıca, disiplin cezaları, güvenlik tedbirleri ve benzeri uygulamalar da erteleme kurumuna konu teşkil etmez.
Hapis Cezası Nasıl Durdurulur? Hapis Cezası Durdurma Şartları Nelerdir?
Hapis cezasının durdurulması, cezanın infazının belirli hukuki veya fiili sebeplerle geçici olarak askıya alınması anlamına gelir. Bu durum, cezanın tamamen ortadan kaldırılması değil, sadece belirli bir süre boyunca uygulanmaması anlamına gelir.
İnfazın durdurulması, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 16. ve 17. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelere göre, aşağıdaki durumlarda hapis cezasının infazı durdurulabilir:
- Sağlık Durumu: Hükümlünün akıl hastalığına yakalanması veya diğer hastalıkları nedeniyle cezaevinde kalmasının hayatı için kesin bir tehlike teşkil etmesi durumunda, cezanın infazı iyileşinceye kadar geri bırakılabilir.
- Gebelik ve Doğum: Gebe olan veya doğurduğu tarihten itibaren altı ay geçmemiş bulunan kadınlar hakkında hapis cezasının infazı geri bırakılır.
- Engellilik: Ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyen ve toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmayacağı değerlendirilen hükümlülerin cezasının infazı iyileşinceye kadar geri bırakılabilir.
İnfazın durdurulması kararı, hükümlünün müracaatı üzerine, hapis cezasının infaza verildiği yerde bulunan infaz savcılığı tarafından alınır. Bu kararın alınabilmesi için hükümlünün çağrı üzerine kendiliğinden gelerek infaz savcılığına başvurması gerekir. Hükümlü hakkında yakalama kararı çıkarıldıktan sonra yapılan infazın durdurulması başvuruları reddedilir.
Ayrıca, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 312. maddesi uyarınca, yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir.
Hapis Cezası Durdurma Başvurusu Nasıl Yapılır?
Hapis cezasının durdurulması talebi, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16 ve 17. maddeleri uyarınca infaz savcılığı nezdinde yapılır. Bu başvuru, hükümlünün infaz aşamasında karşılaştığı geçici veya sürekli hukuki/fiili engellerin giderilinceye kadar cezanın infazının geri bırakılmasını amaçlar. Başvuru süreci şu şekilde işler:
Başvurucunun Tespiti ve Hazırlık
Hükümlü, durdurma şartlarından (örneğin ciddi sağlık sorunu, gebelik, ağır engellilik) birine sahip olduğunu gösterir resmi sağlık kurulu raporlarını, doktor raporlarını veya ilgili belgeleri toplar. Bu belgeler, talebin temelini oluşturur.
İnfaz Savcılığına Müracaat
Hükümlü ya da yasal temsilcisi (müdafi veya vekil) aranma veya yakalama kararı öncesi, cezanın infaza verildiği yerin infaz savcılığına sözlü veya yazılı olarak başvurur. Başvuruda, durdurma nedenleri ve ekli belgeler açıkça belirtilir.
Savcılık İncelemesi
İnfaz savcılığı, sunulan sağlık raporlarını ve diğer belgeleri inceler; gerekirse cezaevi hekiminden ek görüş veya Adli Tıp Kurumu’ndan rapor ister. Belgelerin durdurma şartına uygunluğunu tespit eder.
Karar ve Tebliğ
Savcılık, inceleme sonucuna göre durdurma kararı verir veya reddeder. Karar, resmî yazı ile hükümlüye veya müdafiine tebliğ edilir. Durdurma kararı verildiyse, infaz savcısının yazısı cezaevi idaresine iletilir; böylece infaz durur.
Kararın Süresi ve Yenilenmesi
Verilen durdurma, sağlık durumu veya engellilik devam ettiği sürece geçerlidir. Şart ortadan kalktığında savcılık infazı re’sen başlatır. Eğer ek süre talep edilecekse, aynı usulle yeniden başvuru yapılmalıdır.
Hapis Cezası Durdurma Kararı Kim Tarafından Verilir?
Hapis cezasının durdurulması kararı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 16. ve 17. maddeleri uyarınca, cezanın infaza verildiği yerin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından verilir.
Av. Muhammet Ali BEYHAN
