Ehliyetsiz araç kullanma, Türkiye'de Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ve ilgili diğer yasal düzenlemeler kapsamında idari yaptırım gerektiren bir kabahat olarak değerlendirilir. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 36. maddesi, motorlu araçların sürücü belgesi sahibi olmayan kişilerce kullanılması veya kullanılmasına izin verilmesini açıkça yasaklamıştır. Bu hükme göre, sürücü belgesi olmadan araç kullanan kişiler, idari para cezası ile karşı karşıya kalmaktadır. Aynı zamanda, bu araçların kullanımına müsaade eden araç sahiplerine de tescil plakası üzerinden idari para cezası uygulanır.
Ehliyetsiz araç kullanma, Türk Ceza Kanunu'nda (TCK) düzenlenen bir suç değildir; dolayısıyla adli bir ceza yerine idari yaptırımlar uygulanır. Ancak, bu durumun trafik güvenliğini tehlikeye sokması veya başka suçlara sebebiyet vermesi halinde TCK'nın 179. maddesi uyarınca adli soruşturma açılabilir. Örneğin, bir kişinin ehliyetsiz olarak tehlikeli şekilde araç kullanması, kamu güvenliğini riske atması durumunda, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası öngören cezai yaptırımlar devreye girebilir.
Ehliyetsiz araç kullanmanın cezası her yıl yeniden değerleme oranlarına göre güncellenmektedir. 2025 yılı itibarıyla bu ceza 18.678 TL olarak belirlenmiştir. Bu cezanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmesi durumunda %25 indirim uygulanarak 14,008 TL tahsil edilir. Araç sahibi olmayan bir kişi ehliyetsiz olarak araç kullanıyorsa, aynı ceza araç sahibine de uygulanır. Ayrıca, araç sahibinin bu kullanıma izin verdiğinin tespit edilmesi durumunda tescil plakası üzerinden de ceza kesilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanmanın Cezası ve İdari Yaptırımlar
Ehliyetsiz Araç Kullanma
Sürücü belgesine sahip olmaksızın araç kullanmak, Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. maddesi uyarınca idari yaptırımları gerektiren bir kabahat olarak düzenlenmiştir. 2025 yılı itibarıyla, ehliyetsiz araç kullanan kişilere 18.678 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, aracın sürücü belgesiz kişiler tarafından kullanılmasına izin veren araç sahibine de aynı tutarda ceza kesilir. Ceza, araç tescil plakasına işlenir ve hem sürücüye hem de araç sahibine ayrı ayrı uygulanır. Ancak, sürücü 15 yaşından küçükse yalnızca araç sahibine ceza verilir. Bu durum, idari yaptırımların bireysel sorumluluk ilkesine göre düzenlendiğini göstermektedir.
Ehliyeti Yanında Bulundurmama
Sürücü belgesine sahip olan, ancak bu belgeyi yanında bulundurmadan araç kullanan kişiler de idari yaptırımlara tabi tutulur. Karayolları Trafik Kanunu’na göre, ehliyeti yanında bulundurmama fiili, 2025 yılı için 2,169 TL idari para cezası ile cezalandırılmaktadır. Bu ceza, belge sahibi olan bir kişinin, belgeyi sürekli taşıma yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle uygulanır.
Uygun Sınıfta Ehliyet Olmaksızın Araç Kullanma
Bir sürücünün ehliyeti bulunmasına rağmen, bu belgenin geçerli olduğu sınıf dışında bir araç kullanması da ehliyetsiz araç kullanma olarak değerlendirilir. Örneğin, yalnızca otomobil kullanma yetkisi veren B sınıfı bir sürücü belgesiyle motosiklet kullanılması, bu kabahati oluşturur. Bu durumda, 2025 yılı itibarıyla hem sürücüye hem de aracı kullanmasına izin veren araç sahibine 9.269 TL idari para cezası uygulanır. Araç sahibine ceza, tescil plakası üzerinden kesilir.
Süresi Dolmuş Ehliyetle Araç Kullanma
Geçerlilik süresi dolmuş bir sürücü belgesi ile araç kullanan kişiler de idari yaptırımlara tabidir. Bu fiil, Karayolları Trafik Kanunu kapsamında ehliyetsiz araç kullanma olarak değerlendirilmektedir. 2025 yılı için bu ihlal nedeniyle 3.743 TL idari para cezası öngörülmüştür. Ancak, bu durumda yalnızca sürücüye ceza uygulanmakta; araç sahibine herhangi bir yaptırım uygulanmamaktadır.
Ehliyetsiz ve Alkollü Araç Kullanma
Ehliyetsiz olarak araç kullanan bir kişinin, aynı zamanda alkollü olması durumunda iki ayrı idari kabahat işlenmiş sayılır ve her iki fiil için ayrı cezalar uygulanır. Ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle 18.678 TL, alkollü araç kullanma nedeniyle ise 2025 yılı için 9.268 TL idari para cezası kesilir. Alkollü araç kullanma durumunda cezanın miktarı, sürücünün kanındaki alkol oranı ve daha önce bu kabahati işleyip işlemediğine göre değişebilir. Alkol seviyesinin 1.00 promilin üzerinde olması durumunda, bu fiil Türk Ceza Kanunu’nun 179. maddesi uyarınca bir suç teşkil edebilir ve sürücü hakkında ceza davası açılabilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanmanın Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu
Ehliyetsiz araç kullanma, yalnızca bir idari kabahat değil, aynı zamanda trafik güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye atan bir fiildir. Motorlu taşıtları kullanma yetkisi, belirli kurallara ve yeterliliklere bağlıdır. Sürücü belgesi, bir bireyin bu kuralları öğrendiğini ve araç kullanma konusunda yeterli teknik bilgiye sahip olduğunu gösterir. Bu yetkinlik olmadan araç kullanılması, hem bireysel güvenlik hem de kamu düzeni açısından önemli riskler doğurur.
Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 179. maddesi, trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunu düzenlemektedir. Buna göre, kara, deniz, hava veya demiryolu araçlarını, kişilerin hayatını, sağlığını veya malvarlığını tehlikeye atacak şekilde kullanan kişiler, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir. Ehliyetsiz bir şekilde tehlikeli araç kullanımı bu kapsama girebilir. Ancak, yalnızca ehliyetsiz araç kullanmak, TCK’nın 179. maddesi kapsamında doğrudan bir suç teşkil etmez. Bu durum, kabahat olarak değerlendirilir ve Karayolları Trafik Kanunu’nun ilgili maddelerine göre idari yaptırım uygulanır.
Yargıtay içtihatları, ehliyetsiz araç kullanmanın tek başına trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunu oluşturmayacağını açıkça belirtmiştir. Örneğin, Yargıtay 12. Ceza Dairesi’nin 2018/3565 E., 2018/9418 K. ve 9.10.2018 T. sayılı kararında, ehliyetsiz araç kullanmanın kabahat niteliğinde olduğu ve bu durumun trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçuna dönüşmesi için başka unsurların da bulunması gerektiği vurgulanmıştır. Alkol, uyuşturucu etkisi veya tehlikeli sürüş davranışları gibi ek faktörler olmadıkça, ehliyetsiz araç kullanma yalnızca idari para cezasına tabi tutulur.
Bununla birlikte, ehliyetsiz araç kullanımının trafik kazalarına yol açması durumunda, hukuki sonuçlar değişebilir. Özellikle, kazaya sebebiyet veren sürücünün alkol ya da uyuşturucu etkisi altında olması, TCK 179 kapsamında suç teşkil edebilir ve ceza davası açılmasına neden olabilir. Ayrıca, ölüm ya da yaralanmayla sonuçlanan kazalarda, sürücünün ehliyetsiz olması, kusur oranının değerlendirilmesinde dikkate alınabilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanırken Kazaya Karışırsak Ne Olur ?
Ehliyetsiz araç kullanırken bir kazaya karışmak, hem hukuki hem de maddi açıdan ciddi sonuçlar doğurabilir. Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) bu tür durumları düzenleyen hükümler içermektedir. Ehliyetsiz bir sürücünün kazaya karışması durumunda, olayın koşullarına göre farklı yaptırımlar uygulanabilir.
Ehliyetsiz sürücünün kazaya karışması halinde, bu kişinin otomatik olarak kazada asli kusurlu kabul edilmeyeceği unutulmamalıdır. Kusur oranları, kazanın oluş şekline ve tarafların davranışlarına bağlı olarak belirlenir. Örneğin, kazada daha büyük oranda kusurlu olan kişi ehliyetli olsa dahi, zararın tazmini bu kişinin kusur oranına göre yapılır. Ancak, ehliyetsiz sürücülerin trafik güvenliğine ilişkin eksiklikleri ve yeterli eğitime sahip olmamaları, değerlendirme süreçlerinde dikkate alınabilir.
Trafik kazası sonucunda maddi zararların tazmini, tarafların sigorta poliçeleri ve hukuki sorumlulukları üzerinden gerçekleştirilir. Ehliyetsiz sürücünün kazaya karışması halinde, trafik sigortası zararları karşılayabilir; ancak sigorta şirketi, ödenen tazminatı ehliyetsiz sürücüye rücu etme hakkına sahiptir. Bu durumda, kazaya neden olan ehliyetsiz sürücü, sigorta şirketine zarar bedelini ödemek zorunda kalabilir. Kasko sigortası ise ehliyetsiz kullanım durumunda devre dışı bırakılmakta ve oluşan zararları karşılamamaktadır.
Ehliyetsiz sürücünün kazaya karışması ölüm veya yaralanma gibi ağır sonuçlar doğurursa, TCK’nın taksirle yaralama (Madde 89) veya taksirle öldürme (Madde 85) hükümleri devreye girebilir. Bu durumda, ehliyetsiz sürücü hakkında ceza davası açılabilir ve hapis cezası dahil çeşitli yaptırımlar uygulanabilir. Ancak, ehliyetsiz araç kullanımı, tek başına bir trafik kazasında tüm kusurun sürücüye yüklenmesine neden olmaz. Hukuki süreçlerde kazanın oluşumuna ilişkin tüm faktörler dikkate alınır.
Taksirle Yaralama Hakkında Detaylı Bilgi Almak İçin Tıklayınız.
Taksirle Öldürme Hakkında Detaylı Bilgi Almak İçin Tıklayınız.
Bu tür durumlar, aynı zamanda trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu (TCK Madde 179) kapsamında değerlendirilebilir. Örneğin, ehliyetsiz bir sürücünün alkol veya uyuşturucu etkisi altında araç kullanırken kazaya karışması durumunda, trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu ve diğer suçlar bir arada değerlendirilebilir.
Ehliyetsiz Araç Kullanma Cezasına İtiraz ve Hukuki Haklar
Ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle verilen idari para cezalarına karşı, sürücülerin hukuki haklarını kullanarak itiraz etmeleri mümkündür. Bu itiraz süreci, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Kanun uyarınca, cezanın tebliğinden itibaren 15 gün içinde itirazda bulunulması gerekmektedir. İtiraz, cezanın tebliğ edildiği veya öğrenildiği tarihten itibaren başlamaktadır. Bu süre içinde itiraz edilmediği takdirde, idari yaptırım kararı kesinleşir ve cezanın ödenmesi zorunlu hale gelir.
İtiraz başvuruları, sulh ceza hakimliklerine yazılı bir dilekçe ile yapılır. Dilekçede, idari yaptırım kararının hukuka aykırı olduğu gerekçeleri açıkça belirtilmelidir. İlgili cezanın haksız yere kesildiğini düşündüren durumlar, örneğin ehliyetsizlik durumunun hatalı tespiti gibi, ayrıntılı şekilde açıklanmalıdır. İtiraz sırasında, kararın iptaline yönelik güçlü deliller sunulması önemlidir. Hakimlik, yapılan başvuruyu inceleyerek idari yaptırımın yerinde olup olmadığına karar verir.
Ehliyetsiz araç kullanmanın cezası, erken ödeme seçeneği sunularak %25 oranında indirime tabi tutulabilir. Bu indirimden faydalanmak isteyen kişiler, cezanın tebliğinden itibaren 15 gün içinde ödeme yapmalıdır. Ödeme işlemi, PTT şubelerinden, anlaşmalı bankalardan veya dijital platformlar üzerinden gerçekleştirilebilir. Ayrıca, ekonomik zorluk yaşayan kişiler için cezaların taksitlendirilmesi de mümkündür. İlk taksitin peşin ödenmesi şartıyla, ceza bir yıl içinde dört eşit taksite bölünebilir. Ancak, taksitlerin zamanında ödenmemesi durumunda kalan ceza tutarının tamamı derhal tahsil edilir.
Trafik Cezasına Nasıl İtiraz Edilir Hakkında makalemiz ve dilekçe örneği için tıklayınız.
Tekrar Eden Ehliyetsiz Araç Kullanma Durumunda Cezalar
Ehliyetsiz araç kullanma fiilinin tekrar edilmesi durumunda, bu kabahatin cezası artırılmaksızın her ihlal için ayrı ayrı uygulanır. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. maddesine göre, ehliyetsiz araç kullanma fiili nedeniyle 2025 yılı için belirlenen idari para cezası 18.678 TL'dir. Aynı kişinin bu fiili ikinci veya daha fazla kez işlemesi halinde de her seferinde aynı miktarda ceza kesilir. Ancak, ceza miktarına herhangi bir artırım yapılmaz.
Bu düzenleme, idari para cezalarının bireysel bir yaptırım olduğunu ve her bir ihlalin bağımsız bir şekilde değerlendirildiğini göstermektedir. Örneğin, bir sürücü ehliyetsiz olarak araç kullanırken tespit edildiğinde, o anki fiiline ilişkin ceza uygulanır. Aynı kişi, daha sonra tekrar ehliyetsiz araç kullanırken yakalanırsa, bu ikinci fiil için de yeni bir idari yaptırım kararı alınır. Ancak, önceki ihlallere bağlı olarak cezanın miktarında bir değişiklik yapılmaz.
Ehliyetsiz araç kullanmanın cezası, yalnızca ihlalin tespit edildiği tarihlerle sınırlı kalmaz; bu fiili sürekli olarak işleyen kişilere karşı araç kullanmaktan men edilme gibi ek yaptırımlar da uygulanabilir. Özellikle, aynı ihlali sıkça tekrarlayan kişiler hakkında trafik güvenliği riski oluşturdukları gerekçesiyle daha ciddi hukuki işlemler başlatılabilir. Bu kapsamda, ehliyetsiz araç kullanımının diğer suçlarla birleşmesi veya trafik kazalarına yol açması durumunda, Türk Ceza Kanunu'nun ilgili maddeleri devreye girerek cezai yaptırımlar gündeme gelebilir.
Ehliyetsiz araç kullanmanın tekrar eden ihlallerinde, araç sahibinin de sorumluluğu bulunmaktadır. Eğer araç sahibi, ehliyetsiz kişilere aracını kullandırmaya devam ederse, her seferinde aynı miktarda ceza hem sürücüye hem de araç sahibine ayrı ayrı uygulanır.
Ehliyetsiz Araç Kullanma ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
30 Soruda Ehliyetsiz Araç Kullanma hakkındaki detaylı soru-cevap makalemiz için tıklayınız.
1. Ehliyetsiz araç kullanma cezası kime kesilir?
Ehliyetsiz araç kullanma cezası, aracı süren kişiye ve aracın tescil sahibine ayrı ayrı kesilir. Eğer ehliyetsiz araç kullanan kişi 15 yaşından büyükse, hem sürücüye hem de araç sahibine ceza uygulanır. Ancak sürücü 15 yaşından küçükse, yalnızca aracın sahibine idari para cezası kesilir. 2025 yılı itibarıyla bu ceza 18.678 TL olarak belirlenmiştir.
2. Ehliyetsiz motor kullanmanın cezası nedir?
Ehliyetsiz motor kullanmak da ehliyetsiz araç kullanma fiiliyle aynı şekilde değerlendirilir. Sürücü, 2025 yılında belirlenen 18.678 TL idari para cezasına tabi tutulur. Eğer motorun tescil sahibi farklı bir kişiyse, aynı ceza araç sahibine de uygulanır.
3. Yaralanma veya ölümle sonuçlanan kazalarda ehliyetsiz araç kullanmanın cezası artar mı?
Ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle bir trafik kazası meydana gelmişse, kusur oranları kazanın koşullarına göre belirlenir. Ehliyetsiz araç kullanımı, kişinin kusur oranını artıran bir faktör değildir. Ancak bu durum, Türk Ceza Kanunu’nun taksirle yaralama (Madde 89) veya taksirle öldürme (Madde 85) hükümleri kapsamında değerlendirilerek ceza davası açılmasına neden olabilir. Bu tür durumlarda, ceza miktarı sürücünün genel kusur oranına bağlı olarak değişir.
4. İkinci kez ehliyetsiz araç kullanmanın cezası artırılır mı?
Ehliyetsiz araç kullanma fiili tekrarlandığında, ceza miktarında artış yapılmaz. Her ihlal için 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun ilgili maddesine göre aynı ceza kesilir. Ancak her bir fiil bağımsız olarak değerlendirildiği için her ihlal ayrı bir ceza ile sonuçlanır.
5. Ehliyetsiz araç kullanma cezası hapis cezasına çevrilebilir mi?
Ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle kesilen idari para cezaları hapis cezasına çevrilmez. Ancak, ehliyetsiz araç kullanımı başka suçlarla birleşirse, örneğin trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu veya alkol etkisi altında araç kullanma gibi durumlar söz konusu olduğunda, Türk Ceza Kanunu kapsamında adli yaptırımlar uygulanabilir.
6. Ehliyetsiz araç kullanma cezası adli sicil kaydına işlenir mi?
Hayır, ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle verilen idari para cezaları adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlenmez. Bu cezalar yalnızca idari yaptırım niteliğinde olup, adli sicil kaydında görünmez.
7. Trafikten men edilen araç nasıl geri alınır?
Ehliyetsiz araç kullanımında araç, başka bir sürücü belgesi olan kişiye teslim edilir. Eğer böyle bir kişi bulunamazsa, araç yed-i emin otoparkına çekilir. Araç sahibinin, sürücü belgesi olan bir kişiyi görevlendirmesi durumunda araç otoparktan geri alınabilir. Ancak bu süreçte otopark ve çekici ücretleri de ödenmek zorundadır.
Avukat Muhammet Ali BEYHAN
